Page images
PDF
EPUB
[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors][subsumed][merged small][merged small][subsumed][merged small][merged small][subsumed][merged small][merged small][subsumed][merged small][merged small][subsumed][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

Wat de gebouwen aangaat, eischen vele dringend voorziening,
vooral ook de huizen van bewaring op onderscheidene plaatsen. De
nieuwe kantonnale gevangenissen te Noordwijk, Aalten, Sittard,
Sommelsdijk, Schiedam en Boxmeer, zijn allen in gebruik gesteld,
die te Helder is genoegzaam voltooid en zal weldra kunnen worden
gebruikt.

Het personeel heeft geene belangrijke verandering ondergaan, en
over het algemeen voldeed het zeer, zoo voor de huizen van gemeen-
schappelijke opsluiting als voor de cellulaire gevangenissen.

De steller van het rapport is verre van de meening te deelen dat
voor laatstgenoemde gestichten een personeel gevorderd wordt van
een ander gehalte, van meerdere beschaving en menschenkennis.
Beschaving en menschenkennis, maar vooral een diep pligtbesef, zijn
volgens hem onmisbare vereischten voor alle gevangenissen zonder
onderscheid.

Het toezigt over de vrouwelijke gevangenen is wederom verbeterd.
Na de benoeming van bewaardsters in de gevangenissen bij de statis-
tiek van 1861 vermeld, zijn er in 1862 nog benoemd te Roermond,
Zwolle en Maastricht. Ook oefenen de vrouwen van eenige cipiers,
tegen genot eener toelage, zoodanig toezigt uit.

Voor het overige ware het wenschelijk dat het getal bewaarders
kon worden vermeerderd, en de bezoldiging der cipiers in de huizen
van bewaring beter wierd geregeld, zoodat zij zich uitsluitend en
met volle belangstelling aan deze betrekking konden wijden. Tevens
is de Hoofd-Inspecteur van oordeel, dat er behoort te worden voor-
zien in meer eenparige bijzondere reglementen voor de verschillende
huizen.

Het rapport eindigt met de opgave, dat er thans cellulaire rijtuigen worden gevondea te 's Hertogenbosch, 's Gravenhage, Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, Leeuwarden, Groningen en Breda.

Er zijn onder de bijlagen weder eenige plannen van huizen van arrest en bewaring gevoegd, vervaardigd ter steendrnkkerij in de gevangenis voor jeugdige veroordeelden te Roterdam, die, wat schrift en teekening betreft, van werkelijken vooruitgang getuigen. Met belangstelling over 't algemeen zal deze statistieke arbeid weder geraadpleegd worden, die blijkbaar met gemoedelijke naauwkeurigheid is opgemaakt en weder verscheiden verbeteringen bij vergelijking met de vorige jaargangen aantoont.

Moge de grijze procureur-generaal bij het Fransche Hof van Cassatie, DUPIN, op het staatkundig gebied veel wederspreak hebben ondervonden, wat zijne scherpzinnige regtskennis en helderheid van voorstelling aangaat, wordt hem onverdeelde hulde gebragt. Dezer dagen werd hem, den Nestor der tegenwoordige Fransche regtsgeleerden, die weder geboden bij de uitgave van een nieuwen druk van de Coutume de Nivernais, met eene commentaar, deels aan GuY-COQUILLE, deels aan eigen inzigt en ondervinding ontleend; dit werk, een boekdeel van ruim 600 pag., is onlangs te Parijs, bij HENRY PLON, uitgekomen. Uit de fraaije inleiding laten wij een paar fragmenten volgen:

INTRODUCTION.

Jus consuetudinarium, cujus cognitione Guidus Coquillius praecipue excellebat, dum jus municipale proprium interpretatur, maxime illustravit.

(DE THOU, ad annum 1603.)

On s'étonnera peut-être qu'à l'époque où nous vivons, il me soit venu à l'idée de donner une édition nouvelle de l'ancienne Coutume de Nivernais ! – Serait-ce donc, de ma part, un caprice de l'âge? Serait-ce une suite de cette disposition d'esprit qui, chez un octogénaire, ramène le souvenir du passé et en fait l'objet de sa prédilection: Laudator temporis acti? Non certes; je n'ai pas en cette fantaisie stérile. Je ne reproduis pas le texte de la Coutume pour l'exalter, quand nous jouissons d'un Code infiniment plus parfait. - Ce n'est pas non plus en vue de la critiquer hors de propos, car cette Coutume renferme un assez bon nombre d'excellentes dispositions; et il ne faut pas oublier, dans l'histoire du droit, que les Coutumes, en général, ont été un bienfait pour l'époque où elles furent recueillies et fixées par écrit.

Mais il m'a semblé qu'en prenant le droit coutumier pour point de départ; en constatant, par la comparaison avec notre droit actuel, les progrès de la législation; en plaçant les vieilles moeurs ainsi que les vieilles lois en regard des moeurs et des lois nouvelles; en signalant les changemens survenus dans l'état des personnes et la condition des terres ; — en mettant ainsi le peuple à même d'apprécier l'énorme diffiérence qui existe, à son profit, entre son ancienne existence, toute de dépendance et de servage et la position que lui ont faite les immortelles lois qui, en 1789, ont affranchi l'homme et la terre: ce serait rendre service à la société, puisque ce serait donner aux citoyens un puissant motif d'attachement aux institutions et aux lois qui les régissent.

On voit, de nos jours, un empressement presque général à refaire l'histoire des villes et des provinces. On se plaît à consiguer dans les albums la représentation des vieilles cités, de leurs édifices civils et religieux; à reproduire les ruines des anciens châteaux. Mais si ces photographies architecturales conservent assez de prestige pour charmer encore les yeux

au point de vue de l'art, quel intérêt bien autrement puissant doit s'attacher à l'histoire de ces monumens, si, à côté de ces pierres muettes et qui pourtant ont leur éloquence, on place l'étude réfléchie des événemens contemporains et celle des institutions et des moeurs qui s'y rattachent!... La Coutume de Nivernais est une des plus générales et des plus com. plètes. Elle se rapproche en beaucoup de points de celle de Paris, appelée la Coutume généralissime, et elle reproduit avec exactitude le véritable esprit de ce qui a constitué en France le Droit coutumier, par opposition au Droit écrit, c'est-à-dire au droit romain, conservé par préférence dans les provinces du Midi.

Dans la partie féodale, que j'appellerais volontiers la partie honteuse du Droit coutumier, la Coutume de Nivernais offre un type complet du servage. C'est son mauvais côté, mais aussi c'est un trait saillant de notre histoire.

Et cependant cette Coutume n'est pas de celles où régnait la maxime: Nulle terre sans seigneur; c'est une Coatune allodiale. La différence est considérable. Dans les premières, la servitude est le droit commun; la preuve est toute faite en faveur du seigneur; toute terre et par conséquent tout possesseur d'icelle est obligé de reconnaître un supérieur. La liberté ne peut être qu'une exception, et la preuve de cette exception est à la charge de celui qui l'invoque.

Au contraire, dans les Coutumes allodiales, la liberté est présumée de droit, et la servitude doit être prouvée par celui qui l'allègue. Or, telle est la disposition textuelle de la Coutume du Nivernais, chap. VII, art. 1er. où il est dit: Tous héritages sont censés et présumés francs et allodiaux, qui ne montre du contraire..

D'après une disposition aussi formelle, qui pourrait croire qu'on ait pu élever des doutes sur ce point? C'est cependant ce qui est arrivé. Gor COQUILLE, sur cet article, a établi la contradiction en ces termes : Cet article, dit-il, lors de l'Assemblée des Etats, ne fut passé comme coutume arrêtée; ains (mais) sur le contredit, le renvoi en fut fait à la cour du Parlement pour le décider.. - Eh bien qu'a décidé la Cour du Parlement? Est-il intervenu quelque arrêt qui ait retranché l'article? Nullement; la Cour n'a apporté aucun changement au texte de l'article, et il est demeuré partie intégrante de la Coutume, non seulement dans le cahier transmis au Parlement, mais dans toutes les éditions subsé quentes qui ont eu lieu d'après l'expédition de ce même cahier, renvoyé en Nivernais pour y être exécuté. La contestation était donc mal fondée: et à ce sujet GUY COQUILLE a mérité à certains égards un petit reproche, le seul que je veuille lui adresser. Il se rappelait trop qu'il était sieur de Romenay; et il se montre parfois seigneurial par un peu de vanité. Ce qui du reste ne l'empêche pas au besoin, dans quelques grandes occasions, et en obéissant à sa généreuse nature, de reconnaître les abus les plus crians et de combattre les excès de la féodalité. Tenons donc, malgré lui, et avec le texte formel de la Coutume, que cette Coutume était du nombre de celles que l'on appelait allodiales ou de franc-alleu.

Notre Coutume, en cela, était conforme à l'opinion populaire de Demoulin, qui avait érigé en maxime: Que toute terre est présumée libre de droit naturel, et doit être considérée comme allodiale, si l'on ne prouve qu'elle est féodale. Mais, à son tour, Dumoulin avait excité la bile du patricien d'Argentré, cet Appius Claudius de la Bretagne, qui, sur l'article 277 de sa Coutume, défend avec une orgueilleuse opiniâtreté la maxime féodale: Nulle terre sans seigneur, comme étant prééminente, et devant, suivant lui, former le droit commun.

Quant à nous, qu'il nous suffise d'avoir établi le véritable caractère de la Coutume de Nivernais comme allodiale.

THEMIS,

REGTSKUNDIG TIJDSCHRIFT.

TWEEDE VERZAMELING,

Elfde Deel,

TWEEDE STUK.

STELLIG REGT (NEDERLANDSCH).

STAATSREGT. Over het halen van aarde tot het aan

leggen, herstellen en onderhouden van dijken, door Mr. H. M. VAN ANDEL, advokaat te 's Gravenhage.

Velen zullen zich nog de sensatie herinneren, door het arrest van den Hoogen Raad van 19 Februarij 1858, bij vele waterschapsbesturen opgewekt, en door dezen op de Regering overgebragt. Bij dat arrest werd beslist dat het oude regt van aardhaling, hetwelk aan de meeste zoo niet aan alle heen raadschappen, dijk- en polderbesturen zoo ver de geschiedenis der waterschappen reikt had toegekomen, door de wet regelende de onteigening ten algemeenen nutte (van 28 Augustus 1851, Staatsblad no. 125) eene belangrijke wijziging had ondergaan. Vroeger werd de vergoeding voor de weggehaalde aarde òf in 't geheel niet betaald, òf korteren of langeren tijd nadat de uitgraving had plaats gehad..Thans besliste de Hooge Raad, dat aan elke aardhaling moesten voorafgaan de formaliteiten bij de artt. 65, 66 en 67 der onteigeningswet voorgeschreven, artikelen waarvan de inachtneming moest strekken om tot eene Themis, D. XI, 2de St. [1864].

12

begrooting van de waarde der weg te halen aarde door den regter te geraken, en de voorafgaande betaling van die waarde aan de eigenaars te doen plaats hebben. Dit was, zeide de Hooge Raad, de regel, en de eenige uitzondering daarop in art. 68 der onteigeningswet toegelaten (1) had alleen betrekking op die gronden waarop de verpligting tot aardlevering jure civili, d. i. ten gevolge van overeenkomst, mogt rusten. Daar nu van zoodanige overeenkomsten zeer weinig voorbeelden bestonden, zoo is het niet te verwonderen dat de meeste waterschapsbesturen, die na 1851 met het halen van aarde eenvoudig op den ouden voet waren blijven voortgaan, en die zich nu daarin eensklaps belemmerd zagen, de beslissing van den Hoogen Raad als verderfelijk voor de veiligheid van het land beschouwden. Zij wendden zich daarom tot de Regering met het verzoek dat in dit onderwerp ten spoedigste op nieuw voorzien mogt worden, hetzij door eene wet van verduidelijking, indien de Hooge Raad art. 68 der onteigeningswet niet goed had opgevat, hetzij door verandering en uitbreiding van dat artikel, indien de Hooge Raad daaraan werkelijk eene juiste uitlegging had gegeven.

Ik heb mij met het gevoelen van den Hoogen Raad, zoo als dat in zijn arrest van 19 Februarij 1858 is nedergelegd, steeds vereenigd. Ik stond reeds hetzelfde gevoelen in mijn akademisch proefschrift (2) voor. De hoven en regtbanken, die geroepen werden over de quaestie te oordeelen, waren geheel en al van dezelfde meening als de Hooge Raad. Men zie een vonnis van de regtbank te Nijmegen van 26 Februarij 1855 (Weekblad no. 1749), een arrest van het hof in Gelderland van 14 Januarij 1857 (Weekblad, no. 1828), een

(1) Art. 68. De artt. 65 tot en met 67 zijn niet toepasselijk ingeval de specie wordt genomen van gronden, waarop de verpligting tot levering tegen of zonder vergoeding mogt rusten."

(2) De onteigening ten algemeenen nutte volgens de wet van 28 Augustus 1851; Leiden, 1857.

« PreviousContinue »