Page images
PDF
EPUB

nosmetipsos de omni caecitate huius saeculi antequam veniat ira furoris Domini super nos. Denique non pro aliud nisi sanctum diem dominicum custodiendum et decimas fideles Deo reddendum... (1).)

Le texte de Baluze a évidemment des rapports étroits avec celui du concile romain, et ils dérivent de la même source. On ne peut savoir si l'un et l'autre contenaient les mêmes longs développements sur divers points de morale et de discipline, si les menaces mises dans la bouche du Christ étaient conçues dans les mêmes termes, et si tous deux se terminaient par ce serment en style barbare : « Iuro vos per epistolam istam quia aliam vobis nunquam mittam antequam veniat iudicius meus super vos. » Cette dernière formule est à retenir. On la retrouvera ailleurs.

Un autre texte a été publié par Amaduzzi d'après un manuscrit de Todi, du XIIe siècle. L'introduction manque, et nous ne sommes pas renseignés sur le lieu où l'épître est tombée. Le style est d'une barbarie rebutante.

<«<< In nomine domini nostri Ihesu Christi incipit epistola de Christo Dei filio de die dominico sancto qualiter omnes Christiani celebrare debentur. Audite omnes populi... » Il s'agit surtout de l'observation du dimanche, depuis la neuvième heure du samedi jusqu'à la première heure du lundi, et de la dime à payer aux prêtres. Vers

[ocr errors]

(1) Capitularia regum Francorum, t. II, pp. 1396-1399. Le même texte reproduit dans FABRICIUS, Cod. apocryph. Nov. Test., t. I, pp. 309-313; dans KNORRNN, De libris et epistolis, etc.. pp. 24-28. M. HAUCK, loc. cit., p. 538, note 3, sans s'occuper spécialement de la question d'origine, admet cependant que les détails énumérés dans la lettre n'autorisent pas à l'attribuer à l'époque carolingienne, comme l'a fait Baluze.

la fin se lit cette phrase presque inintelligible : « Quod si non custodierit epistolam istam, anathematizo vos usque in seculum saeculi, et de septimo throno Domini nostri Ihesu praeterito anno in civitatem Gazize ubi sanctus Petrus epyscopatum accepit (1). » Il y a là une allusion à une lettre qui serait venue du ciel auparavant, mais sans obtenir d'effet. Ce trait se retrouvera ailleurs.

Staphorst a tiré d'un manuscrit de Hambourg, qui doit être du XVe siècle, un texte très apparenté à celui de Todi, mais plus complet et plus lisible (2).

Sauf la mention de l'abstinence du vendredi, recommandée avec l'observation du dimanche dans le manuscrit de Staphorst, c'est le texte même du manuscrit de Munich, lat. 9550, provenant d'Ober-Altaich (5). Nous le faisons suivre ici, d'après une excellente copie que nous devons à l'obligeance de M. l'abbé Georges Pfeilschifter. La pièce a été écrite sur le premier feuillet (non numéroté) du manuscrit, d'une main plus ancienne que le reste, probablement au XIe siècle. Nous ne tenons pas compte, dans la transcription, des particularités orthographiques. Quant à corriger le texte, il faut y renoncer sous peine d'ôter à la pièce sa physionomie propre.

(1) [AMADUZZI] Anecdota litteraria ex mss. codicibus eruta, Romae, 1773, pp. 69-74; reproduit dans MIGNE, Encyclop. théologique, t. XXIV, Dictionnaire des apocryphes, II, 1858, pp. 367-369. C'est probablement le même texte qui se trouve dans IRMISCHER, Staats- und Kirchenordnungen ueber die Christliche Sonntagsfeier, Erlangen, 1839, t. I, p. 90. Nous avons vainement cherché à nous procurer cet ouvrage. (2) STAPHORST, Hamburgische Kirchengeschichte, Theil I, Bd III, 1727, pp. 345-347; RÖHRICHT, Ein « Brief Christi », pp. 440-442.

(3) Catalogus codd. latinorum bibliothecae regiae Monacensis, Monachii, 1874, t. II, p. 102. Signalé par RÖHRICHT, Geschichte des Königreichs lerusalem, Innsbruck, 1898, p. 84.

Incipit epistola de Christo de die sancto dominico. Quia nescitis illum custodire, propter hoc venit ira Dei super vos, et flagella in laboribus et in pecudibus vestris quae possidetis. Et venit gens pagana quae alios occidit, et alios in captivitatem ducit pro eo quod non observatis diem dominicum. Ideo pullulant super vos lupi rapaces et caligines quae vos in profundum maris demergant, et averto faciem meam a vobis, et a tabernaculo quod fecerunt manus meae. Et quicquid mali feceritis in sancta ecclesia mea, ego iudicabo, et tradam vos et submergam vos, sicut dimersi Sodomam e Gomorram. Et qui ambulaverit ad alium locum aut equitaverit in die sancto dominico nisi ad ecclesiam meam, aut infirmos visitare aut discordes ad concordiam revocare, quod si aliud quid facietis, flagellabo vos duris flagellis, et mittam in vos et domos vestras plagam et conturbationem pessimam. Si quis negotium fecerit aliquod in die sancto dominico, exterminabo eum, aut si aliquid in domo sua operatur aut capillos tonserit, aut vestimenta laverit aut panem coxerit, aut aliud quid inliciti operis in die dominico, exterminabo eum et non invenient. benedictionem neque hic neque in futuro, sed maledictionem. Inmittam in domos eius diversas infirmitates super ipsos et super filios eorum. Si quis proximum causaverit in die sancto dominico, aut detractionem, aut contentionem, aut inlicitum risum commiserit, inmittam in eum omne malum ut deficiat et dispergetur. Audi, popule meus incredulus et generatio prava atque perversa, quia non vultis credere. Pauci enim sunt vestri dies, cotidie appropinquat finis vester. Ego sum patiens super vos. Expecto quidem peccatores ut convertantur ad paenitentiam. Audite, omnes populi, et videte quod nullus iuret in die sancto dominico. Ego ipse hac die resurrexi a mortuis, cum passus sum pro vestra omnium salute et in ipso die resurrectionis meae eripui vos de inferno et a potestate diaboli. Quamvis enim in multis me provocetis, notum enim est vobis quia sex

diebus creavi caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt; septimo autem requievi ab omni opere. Ita et vos requiescite ab omnibus operibus et laboribus vestris tam servi quam liberi, si vultis vitam aut requiem habere mecum. Amen dico vobis, si non custodieritis sanctum diem dominicum de hora nona sabbati usque ad horam primam secundae feriae, anathematizabo vos cum patre meo, et non habetis partem mecum neque cum angelis meis in saecula saeculorum, amen. Iterum dico vobis, si non custodieritis sanctum diem dominicum, mittam super vos grandinem, ignem, fulgura, coruscationes, tempestates ut pereant labores vestri; et delebo vineas vestras, et non dabo vobis pluviam, et auferam a vobis fructus vestros. Iterum iterumque moneo atque praecipio vobis ut detis mihi decimas iustas et sacerdotibus meis; et qui decimam meam defraudaverit, non videbit vitam aeternam, et in domo eius infantes caeci nascuntur et sine auditu et gressu. Amen dico vobis, si custodieritis diem dominicum, aperiam vobis cataracterem caeli in omni bono, et multiplicabo fructus vestros, et dabo vobis pacem, et elongabo dies annorum vestrorum, et maneo in vobis et vos in me, ut sciatis quia ego sum Dominus et non est alius praeter me. Amen dico vobis, si custodiatis diem dominicum, omnia mala auferam a vobis. Praecipio vobis sacerdotibus meis ut unusquisque istam epistolam ostendat populo suo, et affirmate illis a me transmissam. Quod si non crediderint, anathematizabo eos usque in saeculum. Ego Petrus episcopus indignus, iuro per Maiestatem Dei qui fecit caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt, per Ihesum Christum et per sanctam genetricem Mariam, per omnes angelos Dei, per omnes patriarchas, prophetas, apostolos, martyres, confessores, virgines, per reliquias omnium sanctorum atque electorum Dei, quia ista epistola non formata est manu hominis neque scripta, sed est scripta digito Dei et Domini nostri Ihesu Christi, et est transmissa de septimo caelo et

de throno Dei in terram, qualiter diem sanctum dominicum observare debeatis.

Le manuscrit latin 12270 de la Bibliothèque nationale de Paris, provenant de Corbie, contient (fol. 51 v°-32 vo) une recension plus longue de la lettre. Elle est précédée d'un préambule racontant l'arrivée miraculeuse de la missive céleste. L'écriture est du XIIe siècle.

Incipit epistola que de celo venit in lerusalem et cecidit. ante portam Effrem ibique inventa est per manus sacerdotis nomine Achor, et ipse transmisit eam ad Armeniam civitatem ad alium sacerdotem nomine Ioram, qui transmisit eam in Bethania civitate ad alium sacerdotem nomine Machabeum, et ipse transmisit eam ad montem Garganum, ubi est ecclesia sancti Michaelis archangeli. Ipsa autem epistola per voluntatem Dei Romam pervenit ad sepulchrum sancti Petri et omnes qui erant in civitate ubi epistola venit fecerunt triduanum ieiunium et orationes et elemosinas, ut pius Dominus daret eis auxilium et aperiret sensum in cordibus hominum ad cognoscendam misericordiam. domini nostri Ihesu Christi, pro qua causa epistola venisset. Et recognita quod in die sancto dominico advenisset, preceperunt ipsum diem dominicum magno studio celebrari pacita non custodientes, non iudicantes, non iurantes, mercatum non facientes, nec molentes, non vendentes, non ementes, non herbas in horto colligentes, alios non detrahentes, venationes non facientes, quia per istas causas mundus erit periturus et propter hoc veniet iudicium Dei super nos.

Cur nescitis, miseri, quia sex diebus Deus (1) fecit celum et terram, mare et omnia que in eis sunt, et postea primum hominem Adam plasmavit per eius prevarica

(1) Deus ajouté par le correcteur.

« PreviousContinue »