Page images
PDF
EPUB

selghem wolbodachtem voernemende In sinen hilgen willen vnd schüts [Schutz] don boüelen, dat he vns nü vnde Ewichlick wil In siner gnade vnd ffrede Erholden vnd In godem Regimentde vnd vornemende voerenn vnd reieren [regieren] In goder Enicheit vnd Ewichlick In salicheit. des hülpe vns de alweldighe ghodt In den himmel dorch cristüm, Amen.

Petter Ottken sein Egem handth.

Help got alle tid!

It: Anno 1552 Sy [bin] ick vincenciüs glandorp vnwerdich vann oldestenn vnde gungesten to eynem oldermanne gekarenn vp denn Groten gildestauen, wo woll dar woll andere gewest weren, de des gylde Staüens gelegenheit vnde beste, bath [besser] wetten, als Ick; hadde se den gilde Stouen Nutter gewest etc. Ick hadde my sulkes mit nichte vorseen etc. De wile eth nu anders nicht Syn mach, So moth Ick doen, als meyne vorffaren gedan hebben, vnde Got den almechtigen bidden, dat he will gnade to allen Dingen geuen, vnde myne Oldesten to hulpe nemen, vnde alle mogelike fflit [Fleifs] an wenden, so ffelle Ick na meynen entffoldigen ryngen [geringem] vormoge der lofflike Cumpanye, vnde der gantzen gemeine doen kann etc. Got de almechtige geue sine gnade to allen Dingen, dat wor allen Dingen gades ere, Sines Hilligen rykes Woluarth vnde dath gemeyne beste gefforderth vnde gelucksaligen forthgestellet werde, amen.

It: De wile dan Myne vorffarenn Etlicke handelinge vnde gescheffte, de sus [leg. sick] by eren tydenn hebn to gedragen, de wile se vor older lude hebben geseten, wo billick vmme vnser Nakamelinge willenn tor gedechtnisse vnde na Wisinge, So wolde ick Sulue ock gerne doen; Auerst peter otteken, de vor my als her baltzer gawefso In den stoell des rades gekaren worth, older man was, de helt dit bock by sick, dath ickt [ich es] nicht er [eher] Erlangede, als Anno 1553 denn 15. Junü. Doch So will ick hie Na den noch In der korte vorhalen de Nedigestenn Stucke, de sick by mynen tiden In den tween Jaren hebben to gedragen, de wile ick older Man gewest Sy etc.

It: Anno 52 denn 15 marcig Sint older Lüde vnde Oldesten vor Eyn E. r. gefforderth, vnde dit was myn erste. als do hebben my de oldestenn beider gilde stauen beuale Sampt anderen warffünge [Werbung, Anbringen], als volget.

It: De wile meister hans ryfs der hoüet man vnde walmeister sine besoldinge vorth geith, So bogere wy, dath E. r. ock wille dar Anne syn [daran sein], dat se Anheuenn vnse Stat to buwenn vnde to betteren, dar to de houet [add. man] ock Is Angenamen, vp dath he der Stath gelth nicht vmme Sus [umsonst] bore [empfange 1)] etc.

It: ock de wile eyn E. r. belaueth, Se willenn de stat vor der kalck portenn 2) vnde

1) Vergl. Rig. Stadtbl. 1826, S. 262.

2) So und auch Neupforte nannte man das jetzige Sandthor in der Zeit sciner ersten Anlage; vorher gab es eine Sandpforte am Ende der jetzigen grossen Sandstrasse bei dem noch vorhandenen rothen Thurme. S. Brotze's Rückbl. St. 4. S. 11.

[ocr errors]

vmme denn rysinck mit eynen Walle beuestigenn, vnde denn rysinck 1) vt süueren [aussäubern], des dann seer Nodich is etc. Vnde belauen ock, dat Jeder Mennichlick, So woll eynn E. r., eynn Jeder vor sine parsone, als de gemeine borschup [Bürgerschaft], borger gesellenn vnde de ffromden Scollenn [sollen] sick Schickenn vnde holdenn, na Lude der stat burspracke, vnde hebbenn dar to fferordeneth vt dem rade etlike vnde etlike vann beiden gilde staüenn, de scollenn de gestelde articull scrifft noch eyn Mall dorch sien [durchsehn], vnde de articull, de vns nodich vnde nutte syn Neffen der bursprake, vth settenn, vnde eyn E. r. vnde der gemeynte den vorlesen, vnde was also geslaten vnde Ingegan worth, scall van vns allen geholden werden, wo baüen gescr. [geschrieben].

It: Et scollen ock jarliker twe mall vor de wedde [Wettgericht] erschinen Jedermennichlick vnde de nodigestenn articull, als butenhansesche Masschuppie [ausserhanseatische Handelsgesellschaft] etc. eyn Jeder by sinen ede [Eide] beholden, dat he de nicht aüertreden, vnde so Jemant der anderen articull haluen beschuliget [leg. beschuldiget] werth, de soll sinenn brocke [Strafe] vp leggen, so ffake [oft] he gebraken [gebrochen, übertreten] hefft, edder mit sinen Ede sick purgerenn etc.

[ocr errors]

It: vp desse vorgescr. [vorgeschrieben] geloffte [versprechen] eines E. r. hefft de gemeine borgerschup Ingegan vnde vorwilliget, to geüen tor stath gebuwte de axsifse van Jeder bröwefsell bers [Braulifs, Gebräude Biers] j mck. to axsise vnde dat ffromde beer de tck [Tonne] 6 schillinge (In desse axsise vorwillige wy), wente vp phillipp9 vnde Jacoby; So eyn E. r. middeler tid de schetliken gebrecke wandelt vnde Anheüen [anfangen] to buwen, will sick de borgerschup mit der axsise wyder tor billicheit schickenn etc.

It: So vorwilliget ock de gemeinte In dat vorschot, Nomlikenn 5 mck. to vorschate, also boscheitlikenn, dat got de almechtige gnedichlike aff wende, dat de rueffze nicht wolde ffrede holden mit dessen lande, dar to scall men dat vorschot to hulpe nemen, vnsen G. H. behüplich syn, den ruffsen wedder stant to doen etc. got de here geue Ja ffrede etc.

It: Anno 1552 denn 25. aprilis, is de ander mandach na paschenn, doe Is eyn E. r. mit Consenth der gemeinte beider gilde Stauenn einsgeworden vnde hebbenn angeffangenn, jm Namen der hilligen Dreüoldicheit to buwenn Ein Stukke walles vnde cyn rundell, twischen der sant portenn vnde den kaluer grauenn vnde reper bane 2), vude hefft E. raeth vorordeneth to büw herenn [Bauherren] als de Ersame wollwisen her Jurgen padell, her Johan Spenckhus beide borgermeister, her Niclaus Poithus, her Michell Schulte, her baltzer Egawefzo raath Manne.

1) Ein jetzt bedeckter und zum Theil überbauter, durch die Stadt gehender Canal, in den der ehemalige Rige-Bach sich verwandelt hat, an welchem die Stadt angelegt und nach dem sie wahrscheinlich auch benannt wurde. Vergl. Brotze's Rückbl. in die Vergangenheit St. 1. S. 9., Müller's Sammlung russ. Gesch. IX. 267., H. v. Jannau's Gesch, von Lief- u. Ehstl. I. 37. 442, mit Berufung auf die Rig. Stadtrechte, herausgeg. von Oelrichs, Th. XI. Cap. VIII. S. 58.

2) So heifst noch jetzt der mit einem offenen Dache bedeckte Platz in der Vorstadt, wo die Taue und Seile gemacht werden, von dem alten Worte Rep oder Ref, ein Tau oder Strick, daher auch Repschläger.

It: vann beidenn Gilde Stauen, peter Otteken, vincens glandorp, korth hoffman, hermen auerhoff, marten rom Older luede vnde korth grawe, hans konnynek, Jasp. romberch, Jost Loeman, bernt van Dortman, Arath van kampen, tonnis bokeler, Siliac9 kannengeter.

It: do hebbe wy Im Namenn gades angeffangen to buwen vnde eyn E. r. hefft vas heten to Nemen to gebuwte, was der stat kemmer tom vor rade ffor der stat gelth gekofft hefft, als balkenn, stene, kalk, dit scall men entffangen vnde antecken etc. dar is auerst nen gelt tom gebuwte etc.

It: De wile de axsise noch nicht ffelle geldes Ingebracht hefft vnde Sus Nen gelt to erlangen was etc. vp dath et gebuwte auerst nicht Na blyuen mochte geldes haluen, ock besochte vns anno 52 Im samer got mit eyner harten pestylencye, also dath eth ffolck meiste dels vt der stat toch [zog], So bleff ick mitten [mit den] mynen In der stath Im namen gades beth den 5. Julyi, Do moste ick na der Parnow reisenn, got nam my auerst myne ffrowe, 2 kinder etc.

It: So hebbe ick Anno 52 tom gebuwte gelenth, dat my de wall hern hebben Anno 53 vth der axsise kyste wedder gegeuen. Is by 800 ck. schillingen.

It: Anno 53 hebbe wy wider gebuweth, auerst mitter axsise konde men nicht to kamen tom gebuwte, vnde eyn E. r. wolde Nen gelth vth geuenn etc. vp dath eth gebuwte nicht mit schande lyggen bleue, So hebbe ick Anno 53 tom gebuwte der stath gelenth an Suluergelde Is Sümma twe dusenth vnde by 500 marck, als dath nye wall bock In de lengede vthwiseth etc.

It: De wile ock Ein E. r. Samt der borgerschup auer etlike Jarenn is auer eyn gekamen, Dat alle de Jenigen, de alhir Sick gedencken to setten, Solln 14 Dage vor ere Elike [eheliche] byleger vor Einen E. r. erschinen, de borgerschup gewinnen vnde sines erlyken vnde Elicke her kamendes genoch sam Schin vnde bowifs togen [zeigen] Schollen, So werden doch in deme ffelle [viele] nalatich [nachlässig] geffunden, vnde dewile eyn E. r. en ock refspit [Aufschub] - gyfft, jn eyner bestemden tid er bowifs vp to bringen, warth idt vorsumeth vnde wenich kamen eren gelofften na, bruken vnder des borgerlike Neringe etc., So is Ey e. r. samt olderluden, oldesten beider stauen vnde de gemeinte lath sick dat ock geffallen, also dath hen ffurder Nemanth scall Dilacion In desser sake gegeuen werdenn, Sunder eyn Jeder scall Syn genochsam bowifs vor siner koste [Hochzeit] vp bringen; So auerst Jemanth na dessen dage vor eyn E. r. queme ane genoch bowifs, denn belauet Eyn e. r. aff to wisenn vnde en gebedenn [geboten], dath he mit koste holden vnde borgerliker Neringe stille holde, beth he Sinen bowifs vorbringe etc.

It: tom Anderenn beffindeth eth sick, dath leider Etlicken, den ffolichte [vielleicht] an borgerliker tucht [Zucht] vnde Erbarheit nicht ffelle gelegen, to ffornn, Er [ehe] se na Cristlicke ordeninge vnde der stat burspracke In dat Elike brut bette gebracht, to samen begeuen, Sunde vnde laster dryuenn [treiben], dar na de Cristlike ordeninge Tom Deckell erer laster vnde Schande gebruken etc., De wile auerst tucht vnde Erbarheit In allen Dingen billick Scall vorgetogen werdenn etc., So is ock vmme der orsake willen de broderschup vp beiden Gildestauen angerichtet etc. Derhaluen is Eyn E. r. mit Olderlude, Oldestenn beider Gildestauenn vnde de gantze broderschup auer Ein gekamen Also: So Jemanth Na dessen Dage sick vorseen [versehen] wurde, der maten, dath de Sulue Sampt siner hufsffrowen vor keinen

broder edder Suster [Schwester] angenamen edder en de Nerynge, So de broder der Gilstaue ürne (?) heben, gegunt warde, vnde dar mit Solkes vnder holden vnde de warheit an den dach kamen mach, Scall na dessen Dage nymanth vor eynen broder angenamen werden, idt sy dan de Jar tid Sines Eeliken by legers vor by.

It: So by Jemanth archwan [Argwohn] gesporeth edder geffunden worde vnde kan sick des nicht Im rechten entleggen, den scall men vor nenen broder an Nemen vnde dit bauen gescr. [geschriebene] Scall Jarlikes in der bur Sprake mit affgelesen werden.

It: Anno 52 vpt ffoer 1) Sint de older Lude vnde oldesten der gilde stauen vann E. r. bogeren, dath et stoders 2) hues vor sunte Jachups porten vnde wes van oldinges tor weide horeth, mach dar wedder to kamen; dar vp wy Nen entlick boschit vp erlangeden; Auerst Et sinth vp dit mall de beide Gildestauen mit Einen e. r. auer eins gekamen, dath Jeder Houeth queck 3), So vp de weide geit, scall dit Jar geuen j marck. mitten gelde scall men de weide vnde den wech na der weide betteren. Sodan gelth hefft Jasper romberch entffl [empfangen] In by wesen etlike van den kleinen gildestauen, de weiden [weiter] dar boscheit van doen etc.

It: dar Scall ock hen fforder nen queck mer vp de weide gaen, sunder der borger queck vnde de fan oldinges vp de weide gehorich syn; So auerst So ffelle gras vp der weide is, dat der borger vnde ffrommeth [fremdes] qüeck genoch hefft, So scollen de ffromde vor Jder bouet quecks j mck geuen vnde de borger nichts.

It: Ock So belaueth [verspricht] Spring), dath he alle tid iij gude bullen vp de weide holden will.

It: Anno 52 Int ffoar [Vorjahr, Frühling] is eyn E. r. mit beiden gilde stauen auer eyn gekamen, dat de lynne weffers hen ffurder nenn garnn edder lynnewanth Scollen kopen edder vorkopenn, Sunder sick an eren Ampte benogen laten etc.

It: Anno 53 Im aprill Schreff vnse g. h. Meister tho lifflant Siner ff. g. An eyn E. r. vnde bogerde, dath men hir beholde [forte: solde] de helffte des roggenn vt schepen [ausschiffen]," de ander helffte dessen armen lande tom besten Inne beholden, de wile noch nicht wusten, wes vns got dit Jar vor segen geuen wolde, ock als wy mytten russchen noch nen rechten bestenden ffrede hebben etc.

It: vp Sulk Sryuenth [Schreiben] vnses g. h. besprock Syck eyn Gemeinte vnde geuen de sake eynen E. r. vnde den oldesten zuffülmacht, bogerden, se eth also maken scholden, als et dath gemeine beste sy.

It: hir vp is eyn E. r. mitten oldesten beider staüen Eindrechtich auer eyn gekamen, dath dith der gemeine beste is, dath ffoer erste na vnses g. h. boger de helffte des Roggen vorkofft vnde eyn Jeder de ander helffte beholden scholde; Sulkes scholde Eyn Jeder by sinen

1) s. v. a. Frühjahr.

2) Stoder ist der Aufseher der Stadtweide, welcher jetzt Weidendiener heifst.

*) jedes Stück Vieh; Houeth, Haupt, wird nämlich eben sowohl von Menschen, als Vich gebraucht. 4) Wahrscheinlich der Name des damaligen Stoders.

Mon. Liv, ant, IV,

9

Ede beholden, vnde nemant scholde de Schamelheit [Armuth, arme Leute] den lop roggen durer als vij fferd. vorkopen.

It: den 22. aprilis vorklagede my Jasp. hartman vor der gantzen broderschup vnses gilde stauens vnde Sede [sagte]: Ick hadde dat beuell van den roggen eynen E. r. nicht Ingebracht, als eth my beuollen were; wen ick also wolde Inbringen, konde he my vor nenen oldermann etc.

It: dar vp ick antworde: ick hadde eth also Ingebracht, als hie bauen gescr. [geschrieben] is, vnde berep [berief] my des vp de olderlude vnde oldesten beider gilde stauen, vnde vnse oldesten geuen my ock tor stunde tuchnisse [Zeugnifs], eth were also gescheen, als hir bauen gescr. is, vnde were my ock also beualen. dar vp Sprack ick, dath Jasper hartman my Sulkes nu mer scholde gut doen, Sunder he loge idt etc. Jasp. hartman ginck vp dit mall van gilde stauen wech.

It: desse Sacke nemen de oldesten vp, vnd Anno 53 In der steuen warth eth vordragen; Jasp. hartman bath my, ick Scholdeth [sollte es] em vorgeüen, vnde swor, he wuste nicht, dat he sulkes gesocht hatte ete.

It: dar worden van peter Otteken etlike vth den gemeinen broderen gekaren, de ffunden hir vp desse Sacke eyn ordell, also de wile eyn mifsvorstanth were vnder vns, vnde eyne den anderen gehoneth hadde, So Scholde Jeder der Cumpaye top brocke geuen 4 lifs wals. It: Desse Sententye was ick nicht geneget an to nemen, doch vmme fredes willen nam ick idt ann vnde vorgaff idt em, wo woll disse Sentencye nummer recht is, als ick ock den Jennen sede [sagte], de de Sentencye ffunden, dath se Sick des woll schemen mochten, So dan ordell to ffinden etc.

It: Anno 52 denn 23 may Einen E. r. Ingebracht: de wile dath dar ffelle twyst vnde storinge Sint twisschen Eine e. r. vnde den borgers Etlicke hoy slege [Heuschläge] vnde ander lant gude etc. vnde wy dorch denn Mutenensis 1) Sulk pryüelegyüm hebbenn, dat wen dar twist is twisschen Einen e. r. vnde den borgers Lantguder vnde Sus Szackeun etc., Do scall men Nemen van beiden Gildestauenn etlike vnpartigesche ffromé menner, de schollenn de stotinge 2) besichtigenn vnde de parte entscheiden. vnde bogerden ock, dath de mütenensis der gemeine mag vorgelesen werden, wente wy gedenkenn, auer Sulker vnde anderer pryüelegyum to holdenn, vnde dath vmme ffeller möge vnde vnlust to vormyden etc.

It: vp vnse boger hefft eyn E. r. geordenerth etlike vth dem rade vnde vann beiden gilde stauenn, de Sint hen getogen vnde de gebreke boseenn vnde etlicke entscheideth. Idt were gut, dath men ein drechtichliken auer vnse pryuelegiüm helde, So bleue woll ffelle dinges na etc.

It: Anno 52, als vns got de here mit eyner harden pestilencie 3) besochte, So sach

') Darunter ist der päpstl. Legat Wilhelm, Bischof von Mutina, gemeint, der in den ersten Zeiten des livl. Staats und der Stadt Riga die hiesigen Verhältnisse ordnete, und hier wohl auf zwei Verordnungen desselben vom J. 1226 gezielt. Vergl. Index corp, hist, dipl. Liv. I. 8. nro. 25. 26. 2) wohl s. v. a. Stätte oder Zustand. 3) Vergl. N. nord, Misc. XVII. 148, 149.

« PreviousContinue »