et aliis multis. Ita Regestum, fol. 45. Villani hi iidem fuerunt cum iis quos alii Nativos, sive Originarios, vel Originales inquilinos, alii Betagios vocant. De Betagiis fit mentio in antiquo Regesto Archiepiscopi Dublin. vocato CREDE MIHI nempe in duabus Bullis Urbani IV Papæ, necnon in libro nigro ecclesiæ Lismorensis, fol. 1. b. unde, ante illius libri combustionem, sequentia fuerunt desumpta: Memorandum quòd quælibet caruca de Betagiis quolibet anno debet arare Domino (episcopo) unam acram, ad seisinam frumenti, et unam acram ad seisinam avenarum, &c. Item Betagii debent trahere blada Domini. Distinguuntur ibi Betagii, à Tenentibus. Item in charta Edwardi 2 regis Angliæ data 14 die Maii anno regni ejus IX, hoc est, gratiæ 1316, quâ præfecit Johannem filium Thomæ in comitem de Kildare, dedit etiam illi castrum et villam de Kildare, una cum servitiis liberè Tenentium, Firmariorum et Betagiorum, &c. Vox labium sonat Hibernicum. Sed quære. Servilis hujusce conditionis homines non permittebantur munera aliqua subire militaria. Et more quidem veterrimo heroicorum temporum, ut ostendit Virgilius, Eneidos 9, -Quorum primævus Helenor, Mæonio regi, quem serva Lycimnia furtim Sed rustica tantùm navantes servitia, fodiebant, sepiebant, arabant, seminabant, metebant, &c. Villano denique fundi Dominus jus dicebat, tam de corpore, quàm de omnibus bonis et fortunis. En durum jugum servitutis. CAP. XXXI. De priscis, apud Hibernos, probationum sive purgationum generibus, post conversionem gentis ad fidem Christianam. SITATUM olim purgationis genus, apud Hibernos USIT Christianos, fuit illud jurisjurandi, tactis solenniter sacris Euangeliis, et interdum perceptione Eucharistiæ. Hoc docet Canon antiquissimus S. Patricii, sub titulo, de Contentione duorum absque testibus: Statuunt, ut per quatuor Sancta Euangelia, antequàm comunicet, testetur quid probatur; et deinde sub judice fama relinquatur. Sed et diversa alia genera ab authoribus mediorum seculorum referuntur, speciatim venerabilis Beda, in Martyrologio suo, ad Kalendas Febr. de S. Brigida nostra loquens, Apud Scotos, (inquit) S. Brigide Virginis, cujus vita miraculis claruit. Quæ cùm lignum altaris, in testimonium virginitatis, tetigisset, viride factum est. Tantundem habet Cogitosus, Bedâ antiquior, in ejusdem Brigidæ vita. Ad duelli examen (nam hoc aliud fuit examinis genus) in Clerico prohibendum spectat sequens Canon Synodi S. Patricii, Auxilii et Issernini: Clericus si pro gentili homine fidejussor fuerit in quacunque quantitate. Et si contigerit, (quod mirum non est) per astutiam aliquam, gentilis ille Clerico fallat rebus suis, Clericus ille solvat debitum. Nam si armis compugnaverit cum illo, meritò extra Ecclesiam computetur. Post Anglorum in Hiberniam adventum, in solennioribus quibusdam juris actionibus, et purgationibus, duellum ibi, licèt rarius, in usum venit. Talis duelli ita meminit Johannes Clinnus Minorita Kilkenniensis, in Annalibus suis, ad annum Salutis 1284; Dominus Galfridus de S. Leodegario Episcopus Ossoriensis acquisivit per duellum, Manerium de Seirkeran. Episcopi Athletâ scil. (nam ita intelligo) Athletam adversarii, per Breve (ut vocant) de Recto, in jus vocati, superante. Item decennio post, in acri illo dissidio inter Gulielmum de Vescey, tum nuper Hiberniæ Justitiarium, et Johannem filium Thomæ, posteà Kildaræ comitem, quo Vescæus Majestatis læsæ accusatus est Dublinii, 1 Aprilis, coram Gulielmo 248 Gulielmo de la Hay Custode officii Capitalis Justitiarii Hiberniæ, et concilio regis. Vescæus causam suam duello defendere obtulit, id quod adversarius accepit, Post ritus deinde quosdam assuetos, Dies pugnæ, Edwardi regis assensu, addicitur in Anglia; atqui Vescæus, ante diem, clanculùm aufugit. Quapropter rex latifundia ejus in Hibernia, contulit jam dicto Johanni. Sed hæc duo exempla recentiorum sunt temporum. Pergo. Erat et aliud examinis genus priscis legibus receptum, Ordalium dictum, cuius species erant Ferrum candens, Aqua fervida, et Aqua frigida, &c. Gillebertus al. Gille episcopus Lumnicensis, sive Limericensis, (qui claruit anno 1130) in lib. de Statu Ecclesiæ, inter ea quæ episcopus consecrare solebat, numerat Ferrum Judiciale. Hinc verisimile videtur Hibernos olim hoc etiam examine usos fuisse. Speciatim Saxo Grammaticus, in vita Nicolai Danorum regis 81, refert Haraldum Hibernum ortu, candentium Laminarum Judicium, nudatis plantis, absque inustione sustinuisse. Cæterùm postrema hæc examina, Duellum scil. et Ordalium, vetant Canones, et acriter insectantur Theologi. Ordalium equidem jam diù sopitum jacuit, et probatio per duellum desuetudine exoleta. Ultimus dicetur (quem penè præterieram) mos ille vitiosus, olim à litigantibus, coram Brehonis, interdum usitatus, jurandi per Caput, Manus, Vitam vel Salutem Principis, sive Domini; qui mos ethnicam proculdubiò sapit originem, et ab Ægyptiis primùm, uti videtur, manavit. Idque innuit Juramentum Josephi, (è more Ægyptiorum) per Salutem Pharaonis, Geneseos cap. 42. Similem morem apud Romanos veteres viguisse, jurandi per Salutem et Fortunam Cæsaris, ostendit Dio, lib. 45 et 57. Constat porrò ipsis etiam Christianis tam in Oriente quàm in Occidente, per aliquot secula, in more posteà fuisse, per salutem aut vitam sive imperatoris, sive regis et filiorum ejus, jurare. In Hibernia mos iste diutiùs quidem mansit, quàm aliis in locis, demùm verò, etiam ibi in judiciis interdictus. Manum de tabula. CAP. XXXII. De veterum Hibernorum et Ostmannorum in Hibernia V funeribus, sepulturis et cryptis subterraneis. IDEAMUS tandem quale fuit olim in Hibernia funerum et sepulturæ genus. Duplex fuisse antiquitùs sepulturæ genus, apud Ethnicos, in Græcia, Italia, Germania, Gallia, Britannia et alibi, humationem scilicet et cremationem, doctis satis notum est. Nec dubitandum similes olim ritus, ab Hibernis ante admissam in Hibernia religionem Christianam, fuisse observatos, præsertim cùm certissimum sit Druides eorum fuisse sacerdotes et legislatores. Druides verò mortuos cremâsse et defodisse disertè asserit Pomponius Mela, Geographiæ lib. 3. Nec dissimiles erant olim exequiæ Ostmannorum in Hibernia, dum Ethnici essent. Nostris certè temporibus, mense nempe Novembri, anno 1646, è colle egesto, in orientali suburbio civitatis Dublinii, dum in aggerem munitum efformaretur, effossum est sepulchrum antiquum, à Zephyronoto in Euroaquilonem positum, vIII nigris lapidibus marmoreis fabricatum, tectum nimirum duobus, et reliquis sustentatum. Tumuli longitudo fuit pedum sex et pollicum duorum, latitudo, pedum trium et pollicis unius, lapidum crassities, pollicum trium. Ad singulos tumuli angulos, erectus fuerat lapis quatuor pedes altus, juxtáque, ad Zephyronotum scilicet, alius, pyramidali formâ, sed rudi operâ, ex eo genere quod lapis molaris dicitur, sex pedes altus. Figuram tumuli (sicuti stetit ante demolitionem) hîc subjungendam curavi; In ipso Sepulchro, reperta est magna vis carbonum combustorum, cinerum, et ossium hominis, partim exustorum, partim quasi semiustorum, opus (ut creditur) Ostmannorum, utpote ab iis dum Ethnici essent, in reguli vel nobilis cujusdam memoriam, constructum. Quo autem modo Dani olim mortuos cremaverint et cineres collegerint videre est apud Olaum Wormium, in Danic. Monum. lib. 1. De antiquis sepulturis, in montibus vel collibus, sic Virgilius Æneid. lib. 11; -Fuit ingens monte sub alto, Regis Dercenni terreno ex aggere bustum, Et Lucanus, lib. 8, Et regum cineres extructo monte quiescant. De hac re, vid. porrò Isidor. lib. 15. Etymolog. cap. 11. Hujusmodi nonnulli, hominum labore aggesti, in Hibernia, antiquo opere formáque rotundâ, etiamnum cernuntur, speciatim (ut alios hîc mittam) Nase in agro Kildarensi, et Clonardæ in Midia, qui antiquorum (uti creditur) fuerunt tumuli, cùm cœmeteria nondum illis in usu essent. De Circulis illis sive sepimentis Castrensibus non hîc loquimur, quæ vulgò Danes Bathes, hoc est, Danorum præsidia sive castra vocamus, qualia in Hibernia frequentissima vidimus. Saxones, qui olim in circulo etiam castrametabantur, hujusmodi loca munita Burgos sive Burghs appellabant. Atque Raith Hibernicè idem sonat. Non prætermittendum tamen nonnullos reperiri colles rotundos editos, quorum partibus interioribus in cameras sive concamerationes divisis, Magnates Ostmannici pro domiciliis, sic fama perhibet, olim utebantur. Atque talis est collis ille apud Sligoenses in Conatia, unico milliarià Castle-Coner distans, ad cujus concamerationes subterraneas, introitus, per aliquot annorum centurias, occlusus, anno tandem 1640, à bubulco quodam, casu detectus est et apertus. Cameræ ibi quadrangulæ sunt, è saxis ingentibus, arcuato opere, cum terrâ superimpositâ, in collem formatâ, constructæ, unà cum meatu circulari ad easdem. Ichnographiam Areæ structuræ hujusce cameratæ, 2 c 251 |