CASUS UNICUS. pag. 42. Titius tres ex primo connubio filias habens, cum experientia viderit secundam uxorem bis in partu incurrisse periculum mortis, vellet ei tribuere potionem sterilitatis causativam, tum ut eam a novo mortis periculo præservet, tum ne filiæ suæ necessario novercæ hujus auxilio ipsæ priventur. Q. an non id licite possit in talibus circumstantiis.

R. Negat. Ratio est quia sterilitatem cau

CASUS I. pag. 38. Titius puellam suæ conditionis sub spe matrimonii defloravit; modo eam ducere volens obstat pater puellæ, damni huic illati compensationem pecuniariam prætendens, ut eam alteri sibi bene viso, nuptui tradat. Q. an Titius ad id teneatur.

R. Negat. Ratio est quia Titius se quidem vi contractus ad eam ducendam obligavit, non autem ad dotandam. Unde si paratus sit eam ducere, maxime cum ejusdem sit conditionis, obligationi suæ satisfacit. De hoc jam supra.

CASUS II. pag. 244. Villici famulus credens filiam ejus virginem esse, corporis ejus copiam obtinuit sub promissione eam ducendi: at expertus eam ab alio jam cognitam fuisse, sententiam mutavit, id tamen ei non mani festando; quin etiam post talem notitiam ostensa ipsi propensione, aliis vicibus cam corrupit. Q. an eam teneatur ducere.

R. Affirmat. Dato enim quod cognito puellæ defectu potuerit absque obligatione ulla resilire a promissis, quod tamen cum Lugo negat Giribaldus de Matrim., cap. 1, dub. 2, num. 19, si postea juris sui conscius puellam non præmonitam de promissi retractatione, exhibita in ipsam propensione, denuo allexit ad fornicationem, jam resilire amplius non potest. Et ratio est quia, cum sciret puellam non nisi sub onere nupiarum ipsi indulgere, dum copulam sub tali tantum conditione permissam repetiit et acceptavit, facto ipso pristinam obligationem ratificavit ratione contractus onerosi, Do ut facias. Ita Anacletus in lib. IV Decret., tit. 1, § 4, n. 115. Addo ipsum sic decepisse puellam apparenti continuatione in eodem proposito. Quid enim, amabo, præ se ferebat illa amoris exhibitio, promissionem exterius non retractatam subsequens,

nisi speciem perseverantiæ in priori proposito? Sicut ergo qui apparenti promissione matrimonii puellam etiam corruptam induxit ad crimen, supposita æquali conditione, etc., tenetur in utroque foro eam ducere, ut ibidem cum communi firmat laudatus auctor, ita et qui apparenter perseverando in promissione. jam facta puellam ad novos coitus induxit, pari modo tenetur, etc. Vide Coninck, disp. 23, dub. 10.

- Revocandum in mentem quod alibi dixit auctor, indicia virginitatis esse admodum æquivoca, et raro in iis etiam quæ vere virgines sunt, deprehendi. Unde fieri facile potest ut virgo sit, quæ videtur non

esse. »>

CASUS III. pag. 247. Adolescens turpiter petulans puelle uni virginale claustrum fregit, sed ad extra seminando; aliam vero complete cognovit, sed dubius est sane virgo esset an corrupta. Q. an utrumque scelus sit veri nominis stuprum reservationi obnoxium.

R. Primum tale non esse, bene vero secundum. Ratio primi est quod stuprum completum (quod solum intelligitur reservatum esse, quoties aliud non exprimitur), ut pote naturalis species luxuriæ consummatæ, non perficitur nisi per seminationem eodem actu factam intra claustrum a primo penetrante, quod in præsenti non fecit scelestus adolescens. Ratio secundi est quia qualitas, quæ naturaliter inest, in dubio præsumitur adfuisse, nisi probetur contrarium.

-« De his miseriis jam dictum v. RESER VATIO. Optandum sane ut casuum reservatores adeo diserte omnia explicent, ut nihil dubii patiantur confessarii; præsertim vero ut videant num deceat stupri reservationem per novum scelus Onam eludi.

CASUS UNICUS. pag. 198. Terentius recusat sedere ad convivium, ubi tredecim sunt invitati, eo quod timeat ne ex discumbentibus unus eo anno moriatur. Q. an grave superstitionis peccatum committat.

R. Cum ex D. Thoma timor pertineat ad appetitivam potentiam, quæ in homine cognitionem sequitur, examinandum est au Terentius ex firmo intellectus assensu, utrum ex levi tantum credulitate, ad mortem timendam in

casu ducatur. Si 1°, graviter superstitiose peccat. Ratio est quia, cum nec convivium nec numerus discumbentium apta sint significare el multo minus causare mortem, neque ulla de hoc habeatur divina institutio aut traditio, si mors firmo judicio timetur, id evenit unice ex pacto tacite inito cum dæmone, ut in simili docet D. Augustinus, lib. 11 de Doct. Christ., cap. 20, quod superstitiosum est, cum limeatur malum ex medio prorsus inu

tili, et a divina providentia minime instituto. Si vero Terentius levi tantum credulitate ducatur, et sine aliqua certitudine futuri eventus, graviter non peccat, quia id potius ex animi levitate, quam ex præsumptione mali, et pacti taciti cum dæmone evenit. Hanc tamen responsionem limitant doctores, dummodo quis admonitus de tacita dæmonis invocatione, a vana illa observantia desistat; alioqui enim cessante eo tunc ignorantia, graviter peccat. Ita Lessius, de

Superst., lib. 1, c. 43, dub. 7, n. 43. Sua

rez, etc. « Il n'y a d'ordinaire dans ces terreurs ridicules qu'un dérangement d'imagination, dont des esprits d'ailleurs solides ne sont pas maîtres. Beaucoup de personnes qui ne craignent ni ne croient les revenants, ne voudraient pas passer à minuit par un cimetière. On rit de sa propre frayeur, mais on prend un autre chemin, parce qu'on veut s'épargner un trouble involontaire. »

§ I.

Unctio extrema quoad subjectum. CASUS I. Parochus vocatus ad ministranda graviter ægrotanti sacramenta, invenit eum esse phreneticum, nec posse ei ipsam etiam extremam unctionem ministrari, nisi vinculis constringatur. Q. an domesticos ejus ad id officii compellere debeat.

R. Affirmat., uti jam dictum est v. PAROCHUS, casu XXII.

CASUS II. pag. 158. Parochus, dubitans an puer morti vicinus ad rationis usum pervenerit, judicavit puerum in tali dubio non esse inungendum. Q. an bene senserit.

R. Negat. Ratio est quia parochus vi sui muneris toties tenetur sacramenta, sive necessaria, sive ad salutem utilia, ovibus suis præbere, quoties et sacramenta possunt sine irreverentia conferri, et oves possunt illis indigere positis enim duabus his circumstan tiis, oves jus habent ad sacramenta vel absolute recipienda, si sint absolute capaces, vel recipienda sub conditione, si sint dubie capaces. Atqui ex una parte potest extrema unctio sine irreverentia prædicto puero conferri, cam ejusdem sub conditione recipiendæ capax sit, et ex altera parte potest idem puer in dubio usus rationis extrema unctione indigere, tum ad abstergendas peccatorum reliquias, tum ad superandas diaboli tentationes, si et peccatorum et tentationum capax sit, ut esse potest. Ergo male sacra unctione privatus est a parocho. Ita Palaüs, Sbogar, Diana, etc.

«Un curé doit s'en tenir à la pratique de son diocèse; elle n'est pas uniforme dans ce point celle de l'auteur me paraît sage et bien prouvée. Voyez le peu que j'en ai dit dans le Traité de Extrema Unctione, cap. 5, n. 35, tom. XII, pag. 700. »>

CASUS III. pag. 180. Parochus puerperam, quæ alios jam ediderat filios, asserentem sentire se mori, et enixe petentem sacramentum extremæ unctionis, sacro oleo inungere noJuit, secutus judicium obstetricis, quæ hanc En articulo mortis constitutam esse negabat. Q. an bene se gesserit.

R. Negat. Ratio est quia, posito prudenti dubio de periculo mortis, puerpera hæc cen

senda erat capax sacramenti istius salten. sub conditione collati. Atqui in casu suberat prudens dubium de timore mortis puerperæ, cum hinc quidem facile esset ut obstetrix in judicio suo deciperetur; inde vero femina palam et constanter assereret se mori, quod alias ab ea factum, cum partus dolores sentiret, casus non dicit. Cum igitur in dubio periculi mortis potuerit optime parochus saltem sub conditione puerperam sacro oleo inungere, male fecit sequendo judicium obstetricis. Ita Pasqualig., Gobat, etc.

§ II.

Unctio extrema quoad ritum.

CASUS IV, V et VI. pag. 71 et 167. Marcus sacerdos noluit Petro extremam unctionem ministrare, quia carebat stola: Andreas cam alii ad interitum etiam vergenti conferre noluit, quia carebat superpelliceo, licet non stola; demum et hanc quoque largiri noluit Marinus, quia et stola carebat et superpelliceo. Q. an ab iis bene factum sit.

R. Probabilius negat. Ratio est quia vestes sacerdotales non requiruntur, seu ut sacramentum hoc valide conferatur, seu quia non nisi indecenter absque his vestibus conferri possit. Sicut enim valide et sine irreverentia datur absolutio absque iisdem vestibus, ita valide et sine irreverentia ministrari potest extrema unctio absque prædictis ornamentis. Solum igitur requiruntur sacerdotales vestes in collatione extremæ unctionis ad servandum Ecclesiæ ritum, qui sane servandus est, nisi urgeat necessitas, prout urget in casu, ubi moribundus maximo sacramenti hujus fructu privandus sit; qua etiam de causa non servantur in similibus circumstantiis ritus quoad lumen et preces in rituali præscriptas. Neque hinc inferri potest: 1° ministrari etiam posse in necessitatis casu viaticum sine stola et superpelliceo; 2° posse etiam ministrari extremam unctionem sine stola, etiam extra casum necessitatis, cum sic ministretur pœnitentia. Neutrum enim recte dici potest. Nou 1um, quia eucharistia ut pole sacramentum sacramentorum specialem exigit reverentiam, non 2um, quia extrema unctio cum certis vestibus administratur, qui ritus extra necessitatis casum

semper observari debent; nec præcipitur ut pœnitentiæ sacramentum ministretur cum stola. Ita Leander et Pasqualigo, Gobat et alii.

§ III.

Unctio extrema quoad valorem. CASUS VII. pag. 89. Parochus timens ne infirmus quem sacro oleo inungit, ante omnes peracias unctiones decedat, injungit vicario ut inferiores sensus inungat, dum ipse superiores inungit. Q. an dicto modo sacramentum licite et valide conferatur.

R. Affirmat. quoad utramque partem. Ratio primæ est quia sacramentum istud ex pluribus unctionibus ac verborum formis partialibus coalescit, ita ut unctio quælibet cum sua particulari forma integram et ab alia forma independentem habeat significationem in ordine ad producendum suum effectum : unde nihil obstat quominus vel successive, vel simul a pluribus ministris valide confici possit. Ratio secundæ partis est quia, posito sacramenti valore, periculum ne infirmus ante peractas unctiones omnes decedat, licitum reddit ut quo tempore minister unus sensus superiores inungit, alter inferiores inungat; quamvis id extra necessitatis casum, ut pote contra ritum et praxim Ecclesiæ, absque gravi culpa fieri non possit. Ita cum aliis Barbosa, de Offic. Parochi, cap. 22, n. 8. De his nos fusius, tom. XII, in Tract, de Extrema Unctione, cap. 2, a n. 36. CASUS VIII. pag. 231. Capellanus nocte vocatus ad ministrandam infirmo extremam unctionem, sumpsit per errorem oleum catechumenorum pro oleo infirmorum, eoque infirmum inunxit. Q. an valide.

R. Licet opinio affirmans probabilis videatur, 1° quia utrumque est oleum olivarum, ab episcopo benedictum, in quo secundum concilia, sita est hujus sacramenti materia remota; 2o quia ex iis oleis unum non differt ab alio nisi penes ecclesiasticam benedictionem; adeoque olei mutatio potest quidem reddere illicitam, non vero invalidam sacramenti collationem; 3° denique, quia diversi fines ad quos unumquodque ordinatur, ut pote fines operantis, extrinseci sunt, nec variant materiæ substantiam. His tamen non obstantibus sententia negativa, meo quidem judicio, aperte colligitur ex doctrina S. Thomæ, cui ultra plures alios do ctores adamussim consonant Acta Ecclesiæ Mediolanensis. Siquidem S. Thomas opusc. 65, de Sacr. Unct., ait: Si sacerdos deprehenderit se errasse, et ex errore, de alio oleo, catechumenorum scilicet, unxisse, debet adhuc de eo oleo debito ungere; id est de oleo infirmiorum, ut ex S. doctoris contextu liquet. Atqui si capellanus in casu valide unxisset, non deberet amplius de oleo debito ungere. Cum enim error ipsius non officeret validitati sacramenti, non esset cur unctionem iteraret. Hinc assero in casu saltem dubium esse sacramenti valorem, ac proinde (monito populo, si secus adsit periculum scandali de inculpabili errore) unctionem sub conditione iterandam cum oleo infirmorum, prout apud La Croix, et alios sanxit Coloniensis synodus, an 1662. In praxi huic auctoris opinioni inhærendum. Vide eumdem nostrum Tractatum de Extrema Unctione, cap. 3, n. 28 et seq.

CASUS I. pag. 145. Petrus ne cogatur imperfectam relinquere domum, quam laute ædificare cœpit, pecuniam quam habere aliter non potest, mutuam accipit sub usuris.Q. an licite.

R. Affirmat. Cum enim mutunm petere sit petere rem de se licitam, ut pote quæ citra peccatum fieri possit, et quæ non nisi per accidens, el ex sola malitia alterius sit ipsi peccandi occasio, sequitur nos non teneri, accedente justa et rationabili causa, a tali petitione abstinere. Porro causa perficiendi domum incœptam justa est et rationabilis, cum non possit aliter Petrus, vel commoditatis gratia eam inhabitare. vel eamdem aliis locare gratia utilitatis. Si tamen Petrus domum adeo magnificam incœpisset, ut conditionem ejus ac statum impendio superaret, jam non posset licite prosequi, quod illicite prorsus incœpisset. Unde tunc cessaret rationabilis ea causa ob quam solam licite pecuniam sub usuris accipere potest. Ita Suarez, de Char., disp. 10, sect. 3, n. 1 et 4. Bonacina, de Peccatis, disp. 2, q. 4, punct. 2, n. 21. · Vix voculam unam de hoc casu habet Suarez citato loco.

<< Tout le monde ne conviendra pas qu'un homme qui a fait la folie d'élever jusqu'au troisième étage une maison trop belle pour son état, doive la laisser sans fenêtres,

sans toit, etc., plutôt que d'emprunter à usure un millier d'écus qu'il ne peut avoir autrement. Au moins en l'achevant pourra-t-il un peu se tirer d'affaire, soit en s'épargnant un loyer, s'il veut l'habiter, soit en la louant à quelqu'un pour qui elle ne sera pas trop magnifique. »

CASUS II. pag. 147. Cletus mutuat mense maio decem modios tritici Petro cum pacto ut sibi mense augusto mutuet decem metretas vini, quo scit Petrum abundare. Q. an is contractus usuram involvat.

R. Affirmat. Ratio est quia ex generali regula pactum omne, vel gravamen, sive onus additum mutuo, præter id quod ei proprium et intrinsecum est, reddit contractum usurarium. Atqui pactum quo Cletus mutuat triticum Petro, ea lege ut sibi vinum remutuare mense augusto teneatur, includit onus et gravamen pretio æstimabile et mutuo extrinsecum. Ita La Croix, Bonacina, proinde cæteri his multo accuratiores.

<< Par la même raison, je ne puis, en prêtant à Pierre, exiger qu'il achètera à ma boutique, qu'il moudra à mon moulin. Il y a plus de difficulté à décider si, sachant qu'il a beaucoup de vin, je puis lui demander qu'il m'en prête un muid, dans le temps même qu'il me demande une barrique d'huile. J'ai traité au long cette question, part. n, de

Contractib., cap. 3, art. 4, sect. 2; je prie qu'on y ait recours. On sent bien que dans un abrégé comme celui-ci, il n'est pas possible de traiter à fond toutes les difficultés qui se présentent. Au reste je ne renvoie si souvent à ce que j'ai dit ailleurs, que parce que j'y renvoie moi-même à des théologiens qui me passent infiniment, et où l'on pourra trouver les matières bien mieux traitées que dans mes faibles ouvrages. »>

CASUS III. pag. 155. Caius mutuo dans Joanni certam summam, obligat se ad eam intra triennium non repetendam. Sed quia probabiliter credit sibi per illud tempus lucrum aliquod cessaturum esse, vel damnum emersurum, tria pro quolibet centenario annuatim petit. Q. an id absque usura possit.

R. Affirmat. Quamvis enim muluans non possit quidquam recipere, vel pro sola pecuniæ carentia vel pro obligatione eam non repetendi intra certum tempus, ut patet ex propositione 42, ab Alexandro VII proscripla, potest tamen aliquid recipere, seu pro damno probabiliter emersuro, seu pro lucro intra prædictum tempus probabiliter cessaturo, quanti scilicet arbitrio prudentis potest periculum istud æstimari: cum mutuans jus habeat sese indemnem servandi, nec teneatur cum sui detrimento beneficium ex pecunia sua præstare mutuatario. Unde si tria pro centenario quolibet commensurentur spei lucri vel probabilitati damni, poterit ea Caius annuatim licite petere, et citra usuram exigere. Ita Viva, in cit. proposit.

- « Nous avons dit avec Pontas, verbo USURE, cas XXVI, que lorsque l'emprunteur s'est engagé à une certaine somme pour le lucre probablement cessant, on ne peut rien exiger de lui, quand ce gain n'a pas réellement cessé. Sylvius croit cependant qu'on peut convenir à l'aventure d'une certaine somme pour racheter en quelque sorte la probabili té de cette perte; mais il faut alors que cette somme soit au-dessous de la perte qui peut suivre. Voyez mon Traité des Contrats, part. II, chap. 3, page 680. »

CASUS IV. pag. 214. Agricola pecunia ad emendos boves carens, dicit Petronio: Mutua mihi aureos 30 pro emendis bobus, et fatebor a te conduxisse boves, et dabo tibi quantum dari solet pro labore quem fert par boum. Q. an id sine usura peragi possit.

R. Negat. In hoc enim contractu verum Est mutuum, velo conducti boum paris coopertum. Boves enim nec locanti pereunt, nec ullis ejus expensis indigent: prohinc vere ad agricolam pertinent. Quapropter cessante omni periculo et reali incommodo ex parte dantis, non potest id licite fieri.

CASUS V. pag. 224. Mutuatarius omnino inscius quod mutuans in actu contractus intenderit mentaliter lucrum ex ipsomet mutuo, exactionis tempore ultra sortem tradit ei aliquid ex pura liberalitate. Q. an mutuans tula conscientia possit illud plus accipere, vel acceptum retinere.

R.Vel mutuans,ex circumstantiis conjiciens

mutuatarium ipsi tradere hoc plus ex pura eaque spontanea gratitudine, mutat primam intentionem, et tale plus recipit præcise juxta motivum dantis; vel eamdem intentionem servando, illud plus recipit tanquam lucrum ex mutuo vi ipsius mutui.Si 1°, peccavit quidem peccato usuræ mentalis, quousque perstit tet quoties repetiit pravam illam intentionem. Verum si hac sincere exclusa, illud plus recipit uti solo liberalitatis titulo datum, nec illicite accipit, nec acceptum restituere tenetur. Si 2°, jam mutuans usurarie recipit illud plus, adeoque illud uti injuste acceptum restituere tenetur, siquidem corrupta illa intentio, quam habet in actu acceptionis, vitiat et ipsam acceptionem, licet alioqui posset esse licita, et rei retentionem, alias futuram a peccato immunem. Ita DD. communiter.

CASUS VI. pag. 237. Terentius pecunia indigens accipit a Mævio in censum scuta trecenta cum onere illi solvendi quatuor cum dimidio pro quolibet centenario, imo et sortem restituendi post quinquennium. Paulo post ludendo aleis totidem vincit nobili viro, et idcirco prima trecenta scuta dat alteri cum onere solvendi quatuor tantum pro quolibet centenario.Q. an licitus sit uterque contractus.

R. Ad 1, cum distinctione: Vel onus restituendi sortem post quinquennium fuit Terentio impositum a Mævio censualista, aut ex pacto cum ipso; vel ipse censuarius, Terentius scilicet, sponte sua, nulloque quoad hoc cum ipso paciscente, se ad id obligavit. Si 1o, contractus est illicitus, cum hujusmodi onera et pacta, quæ in censuario restringunt facultatem libere disponendi de re censita, absolute prohibeantur a S. Pio V, constit. 80, Cum onus, reddantque censualistam valde suspectum de voluntate potius mutuandi cum lucro, quam emendi censum. Si 2o, contractus non videtur illicitus ; cum neque in constitutione præfata, neque in ulla alia, neque in jure id inveniatur prohibitum. Addo contractum hunc constitutioni Pianæ non adversari, quamvis censuarius prædicto modo paciscatur cum eo qui pro ipso in tali venditione fide jubet; cum ibi solum prohibeantur pacta inter censuarium et censualistam, seu eorum nomine agentem. Cur ergo licitus non erit contractus, si censuarius secluso quocunque pacto et propria sponte ad id se obliget?

R. Ad 2. Vel Terentius alteri dando prima scuta 300, revendit priorem sensum, vel novum instituit. Si 1°, dico quod stando vigori prædictæ Pii V constitutionis, contractus est illicitus, etiamsi prior censualista rite præmonitus et per mensem exspectatus emere noluerit; nam census non venditur eodem pretio quo fuerat emptus, ut ibi præscribitur. Si 2°, existimo contractum licitum esse; nam quod in fundatione talis census tradatur alteri eadem pecunia, quæ ab alio accepta est, de materiali se habet; nec pensio solvenda in casu videtur infra latitudinem justi pretii.

« Voyez ce qu'on a dit sur la matière des rentes, dans le Dictionnaire de Pontas. »