Page images
PDF
EPUB

catum, subsidiumque, maritagium filiarum nostrarum, nec non et subsidium pro militia filiorum nostrorum ac filiorum et filiarum successorum nostrorum regum Francie ac redemptione nostri corporis seu successorum nostrorum Francie regum de carcere, quod absit, nec non fortalitia dicte ville in casu necessitatis seu guerre nobis et nostris successoribus Francie regibus totaliter retinentes; que omnia et singula in premissis nobis et successoribus nostris predictis retenta, prefati religiosi, cum a nobis seu successoribus nostris Francie regibus requisiti super hoc fuerint, facere et adimplere tenebuntur; nos vero et successores nostri ad reparationem murorum seu fortalitiorum dicte ville Corbeiensis nullatenus tenebimur de cetero quomodolibet faciendam. Quod ut firmum et stabile permaneat in futurum, presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Datum Parisiaci, anno Domini millesimo trecentesimo decimo, mense julii.

Arch. du départem. de la Somme, armoire 1, liasse 23, no 11, copie collationnée en 1662. - Arch. imp., Trésor des chartes, I, reg. 45, no 85. — Biblioth. imp., cartul. Esdras, n° 21, fol. 13. D. Grenier, vine paq., no 4, fol. 287 10.

XXXIX.

PROCÈS-VERBAL DE LA REMISE DE LA COMMUNE DE CORBIE
AUX RELIGIEUX.

Pour faire exécuter le traité d'échange qu'il venait de conclure avec les religieux de Corbie, Philippe le Bel nomma deux commissaires, Guillaume de Marcilly et Jean du Temple. Ceux-ci se rendirent à Corbie, et assistés de Hugues de Fillains, bailli d'Amiens, ils convoquèrent les religieux et les habitants dans une maison située au milieu du marché, où se tenaient les assemblées municipales; là, après avoir fait connaître la mission dont ils étaient chargés, ils expliquèrent en public la teneur des lettres d'échange, et mirent l'abbé Garnier, au nom de son église, en possession de la commune et de toutes ses dépendances, et lui en donnèrent l'investiture par les clefs des portes, des fortifications, des prisons et du beffroi. Cela fait, les religieux déclarèrent qu'ils voulaient que la commune cessât d'exister, et qu'ils l'abolissaient entièrement; et, en signe de cette destruction, ils firent enlever sur-le-champ les battants des cloches communales. Les commissaires déclarèrent ensuite qu'il n'y avait plus de commune, et qu'à

1310. Juillet

aout.

l'avenir les habitants devaient obéir en tout aux religieux comme à leurs seigneurs.

Universis presentes litteras inspecturis Guillelmus de Marciliaco, miles, et Johannes de Templo, clericus domini regis Francorum, salutem. Noverint universi nos litteras dicti domini regis vidisse et cum reverentia qua decuit recepisse, tenorem que sequitur continentes:

Philippus, Dei gratia Francorum rex, universis presentes litteras inspecturis, salutem. Cum nos communiam ville Corbeiensis et jura ipsius communitatis, que nuper major et jurati totaque communitas dicte ville ac eorum singuli certis et legitimis causis nobis penitus et in perpetuum dimiserunt, in dilectos nostros abbatem et conventum monasterii Corbeiensis, ex causa permutationis pro quibusdam domibus sitis in villa de Wailliaco ac quadam alia domo que vocatur la Royere, cum omnibus ipsarum pertinentiis ad ipsos religiosos spectantibus et que ipsi religiosi ex causa permutationis predicte in nos et in jus nostrum regium transtulerunt, transportaverimus et transtulerimus pleno jure, prout hec in quibusdam nostris super permutatione hujusmodi confectis litteris plenius continetur; notum facimus universis quod nos dilectos Guillelmum de Marsiliaco, militem fidelem, et Johannem de Templo, clericum nostrum, et eorum quemlibet exhibitorem presentium, in solidum, ad trahendum, liberandum, assignandum et inducendum ipsos religiosos seu eorum procuratorem, eorumdem nomine, in corporalem possessionem et saisinam prefate communie juriumque et pertinentium ejusdem nomine nostro nec non adipiscendam, nanciscendam, recipiendam et subeundam nostro nomine pro nobis corporalem possessionem et saisinam eorum omnium et singulorum, que prefati religiosi in nos et jus nostrum regium, ex causa permutationis predicte, transtulerunt, pro curatores nostros legitimos constituimus, facimus, ordinamus et etiam speciales nuntios deputamus, dantes eisdem et eorum cuilibet plenariam potestatem et speciale mandatum faciendi nomine nostro et pro nobis premissa omnia et singula que circa premissa et premissorum singula necessaria fuerint vel etiam opportuna, ratum habentes et gratum ac etiam in posterum habituri quidquid per predictos procuratores nostros aut eorum alterum actum fuerit, seu etiam procuratum, ab omnibus autem predictis militi clerico quantum ad premissa et eorum cuilibet pareri volumus et mandamus. Actum apud Pissiacum, die duodecima julii millesimo trecentesimo decimo.

Quarum auctoritate litterarum tradita nobis ex parte dictorum religiosorum et recepta a nobis nomine domini regis et pro ipso possessione et saisina corporali rerum permutatarum predictarum, nos postmodum predicti Guillelmus

et Johannes nos transtulimus ad villam Corbeiensem, adjunctis nobiscum, ad majorem securitatem, discretum virum Hugonem de Fillanis, tunc baillivum Ambianensem, religiosos viros abbatem et conventum sancti Petri Corbeiensis et plures alios fide dignos tam ecclesiasticos quam seculares et specialiter omnes habitantes dicte ville Corbeiensis vel majorem partem ipsorum, ad videndum et audiendum modum et formam commissionis nostre per dominum regem nobis facte nec non formam charte que facit mentionem de transmutatione facta inter dominum regem et religiosos predictos, qui religiosi et habitantes predicti coram nobis commissariis predictis ad requestam et mandatum nostrum mature accesserunt prompti, ut apparebat, ad audiendum bono animo ea que parte domini regis proponere volebamus, et ut clarius procederemus, nos predictus baillivus et plures alii accessimus ad quemdam domum, in medio mercati dicte ville sitam, in qua consueverant major et jurati dicte ville, tempore quo exercebant in dicta villa, communiam facere, videlicet banna et proclamationes publicas, et ibi, tanquam in publico loco, dictis religiosis habitantibus dicte ville presentibus, nos, predicti Guillelmus et Johannes, secundum formam commissionis nostre predicte, exposuimus publice in vulgari tenorem charte predicte, taliter quod audire omnes et intelligere potuerunt, et exposita charta in modum qui dictus est, nos, autoritate nostra nobis super hoc ex parte domini regis commissa, religiosum virum abbatem sancti Petri Corbeiensis predictum in corporalem possessionem posuimus de omnibus rebus in dicta charta contentis in speciali et generali, et de predictis dictum abbatem, nomine dicte ecclesie, per traditionem clavium portarum ville, fortalitiorum, prisionum et bertfredi ; et quia charta predicta facit inter alia mentionem quod nullam communiam in dicta villa Corbeiensi instituere seu facere institui aut mandare poterimus quoquo modo, quin immo, dicti abbas et conventus dicti monasterii dictam communiam instituere poterunt seu sibi retinere, aut quod villa Corbeiensis absque ulla communia perpetuo remaneat, prout eorumdem abbatis et conventus predicti monasterii placuit voluntati, et propter hoc diximus quod dicti religiosi poterunt de bertfredo et omnibus aliis in dicta charta contentis suam facere voluntatem; qui religiosi predicti statim extunc, coram nobis dixerunt et protestati fuerunt quod nolebant communiam in dicta villa Corbeiensi remanere nec esse, immo eam totaliter et expresse, quantum eis pertinebat, revocabant et ad singularitatem reducebant et ex tunc reductam esse volebant et declarabant, et in signum hujus batella campanarum dicte communie deponi fecerunt et de amovendo perpetuo bertfredo dicte communie protestati sunt, et dictum bertfredum amovendum decreverunt, quousque super premissis sibi aliter videretur ordinandum, quam ordinationem

sue voluntati, utilitati seu etiam opportunitati, prout expedire viderent, omnino reservabant, jure suo in premissis omnibus et aliis plene et intégraliter reservato. Quibus sic dictis et actis, precepimus dictis habitantibus et eorum singulis quod dictis religiosis in his et aliis tanquam suis dominis obedirent, qui habitantes omnia supradicta concesserunt et eisdem expresse consenserunt.

His omnibus sic peractis, dictus abbas, pro se et ecclesie nomine, in possessionem omnium predictarum rerum, ut dictum est, intravit et eum posuimus in possessionem corporalem earumdem, que omnia supradicta publicavimus, salvo jure regio, prout in charta transportationis predicte continetur. In cujus rei testimonium sigilla nostra presentibus litteris duximus apponenda.

Actum et datum apud Corbeiam, secunda die augusti, anno Domini millesimo trecentesimo decimo.

Arch. du départem. de la Somme, armoire r1e, liasse 23, no 13. — Biblioth. imp., D. Grenier, vin paq., no 4, fol. 289 ro, et 11o paq., no 8.

XL.

ARRÊT DU PARLEMENT DE PARIS AU SUJET DE LA DESTRUCTION DU BEFFROI DE CORBIE.

L'auteur d'une histoire manuscrite de Corbie, dom Bonnefons, rapporte qu'après la prise de possession de la commune par les religieux, l'abbé Garnier n'eut rien de plus à cœur que de faire démolir le beffroi, c'est-à-dire la grande tour au haut de laquelle sonnait la cloche des assemblées municipales 1; « mais, ajoute l'historien, comme il craignait d'éprouver une vive résistance de la part des habitants, il eut << recours à un stratagème, et proposa à la jeunesse un divertissement

L'emplacement du beffroi, auquel il resta le nom de Haute Clocque, comme en plusieurs villes de la Picardie, fut donné en fief aux seigneurs d'Heilly, qui y bâtirent un hôtel dit la Maison de Haute-Cloque, dans des lettres du 16 juillet 1398, données au sujet d'une maison située devant l'église de Saint-Albin et dans la rue de la Houssoie, aboutissant par derrière au jardin de la Maison de la Haute-Clocque, qui appartient au seigneur de Heilly; il fut vendu par Guillaume de Gisselen, seigneur de Heilly, et mademoiselle de Laval, son épouse, à Jean Leroy, marchand à Corbie, dont

saisine à lui donnée le 3 octobre 1520; acquis ensuite par le roi, pour en faire un magasin d'artillerie. Ce lieu demeura en cet état jusqu'au 31 janvier 1676, qu'il passa à Michel Devaux, sieur de la Molte, par brevet du roi, pour être tenu en fief du comté par soixante sols parisis de relief. (D.Grenier, xx11o paq., art. 1 ɛ, p. 261.) — On lit dans une autre note de D. Grenier, que ces soixante sols de relief étaient dus « à cause de la cloche qui étoit pendue au haut de la tour qui couronnoit l'édifice et située entre les rues du Collège et de la Houssoie. » (Ibid., xx1o paq., art. 2 », p. 73 r°.)

« à une certaine distance de la ville, et des prix aux plus adroits. Tout « le monde y court, et il ne reste presque personne dans la ville. Tandis <«< que l'abbé, qui avait laissé des ordres pour en fermer les portes, fait << mine de partager la joie publique, des ouvriers apostés sapent le « beffroi par les fondements avec tant de célérité qu'il était renversé << avant que les bourgeois pussent s'en apercevoir. Surpris et indignés << du stratagème, ils traduisirent l'abbé Garnier et la communauté de« vant le parlement '. >>

Nous donnons ici l'arrêt rendu par la cour sur la plainte que les bourgeois de Corbie avaient formée à cause de la démolition de leur beffroi et de l'enlèvement de la cloche qui y était suspendue, et qu'on nommait la Haute-Clocque. Le parlement, après avoir entendu les parties sur cette affaire, rendit un arrêt qui déboutait les bourgeois de leur plainte, en leur imposant à cet égard un perpétuel silence.

Philippus, Dei gratia Francorum rex, notum facimus universis tam presentibus quam futuris quod cum homines ville de Corbeya conquererentur ex eo quod religiosi viri abbas et conventus dicte ville de Corbeya berfredum dicte ville omnino diruerant et campanam eorum sibi appropriaverant, dicentes dictum berfredum magnum esse fortalitium dicte ville et dictam campanam plurimum esse utilem pro necessitatibus ville ejusdem, requirentes instanter pluribus rationibus dictum berfredum una cum eorum campana in pristinum statum reduci; procuratore dictorum religiosorum e contrario proponente et litteras nostras de acquisitione communie dicte ville et pertinentiarum ejus curie nostre exhibente; tandem, auditis hinc inde propositis et visa littera predicta, per arrestum nostre curie predictis hominibus impositum fuit perpetuum silentium super berfredo et campana predictis. In cujus rei testimonium presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Actum Parisiis in parlamento nostro, anno Domini millesimo trecentesimo duodecimo, mense decembri.

D. Grenier,

Arch. du départem. de la Somme, armoire 1re, liasse 23, no 15. Biblioth. imp., cartu!.
noir, no 19, fol. 42 vo. Cartul. Esdras, no 21, fol. 21 ro et vo, et 42.
n° 4,
fol. 292 r. - Cabinet des chartes, c. c., 251.

VIL paq.,

1 D. Grenier, xx paq., art. 2 в, p. 73 vo.

1312.

décembre.

« PreviousContinue »