bus, baronibus, justiciariis, forestariis, vicecomitibus, praepositis, ministris et omnibus ballivis et fidelibus suis salutem. Sciatis nos intuitu Dei et pro salute animae nostrae et omnium antecessorum et haeredum nostrorum, ad honorem Dei et exaltationem sanctae ecclesiae, et emendationem regni nostri, per consilium venerabilium patrum nostrorum Stephani Cantuariensis archiepiscopi totius Angliae primatis et sanctae Romanae ecclesiae cardinalis, Henrici Dublinensis archiepiscopi, Willelmi Londoniensis, Petri Wintoniensis, Joscelini Bathoniensis et Glastoniensis, Hugonis Lincolniensis, Walteri Wigornensis, Willelmi Coventrensis, et Benedicti Roffensis episcoporum ; magistri Pandulfi domini papae subdiaconi et familiaris, fratris Eymerici magistri militiae templi in Anglia; et nobilium virorum Willelmi Mariscalli comitis Penbrok, Willelmi comitis Saresberiae, Willelmi comitis Warenniae, Willelmi comitis Arundelliae, Alani de Galwaya constabularii Scottiae, Warini filii Geroldi, Petri filii Hereberti, Huberti de Burgo senescalli Pictaviae, Hugonis de Nevilla, Mathei filii Hereberti, Thomae Basset, Alani Basset, Philippi de Albiniaco, Roberti de Koppelay, Johannis Mariscalli, Johannis filii Hugonis et aliorum fidelium nostrorum.

1. In primis concessisse Deo et hac praesenti carta nostra confirmasse, pro nobis et haeredibus nostris in perpetuum, quod Anglicana ecclesia libera sit, et habeat jura sua integra, et libertates suas illaesas; et ita volumus observari ; quod apparet ex eo quod libertatem electionum, quae maxima et magis necessaria reputatur ecclesiae Anglicanae, mera et spontanea voluntate, ante discordiam inter nos et barones nostros motam, concessimus et carta nostra confirmavimus, et eam optinuimus a domino papa Innocentio tertio confirmari; quam et nos observabimus et ab haeredibus nostris in perpetuum bona fide volumus observari. Concessimus etiam omnibus liberis hominibus regni nostri, pro nobis et haeredibus nostris in perpetuum, omnes libertates subscriptas, habendas et tenendas, eis et haeredibus suis, de nobis et haeredibus nostris ;*

5. Custos (the guardian of a minor) autem, quamdiu custodiam terrae habuerit, sustentet domos, parcos, vivaria, stagna, molendina, et cetera ad terram illam pertinentia, de exitibus terrae ejusdem; et reddat haeredi, cum ad plenam aetatem pervenerit, terram suam totam instauratam de carrucis wainnagiis secundum quod tempus wainnagii exiget et exitus terrae rationabiliter poterunt sustinere.

6

et

7. Vidua post mortem mariti sui statim et sine difficultate habeat maritagium et haereditatem suam, nec aliquid det pro dote sua, vel pro maritagio suo, vel haereditate sua quam haereditatem maritus suus et ipsa tenuerint die

tate nostra, agrees almost exactly with the charter of 1217. See Stubbs, l.c. pp. 353 f.

The fourth confirmation was in 1237, reference being made in it to the text as until then accepted. Stubbs, l.c. pp. 365 f. Nor was that text changed in any later confirmations. Cf. Gneist, Engl. Verfassungsgeschichte § 18, note **.

21216 c 1: The wording is the same from In primis to illaesas, and from Concessimus to nostris. From et ita to observari is omitted.-1217 c 1: as in 1216.-1225 c 1: also as in 1216.

=

Properly the extent of land worked by the plough; in some cases (perhaps here) farming stock. Stubbs, glossary.

1216 c 5: The same from Custos to carrucis; then this ending: et omnibus aliis rebus ad minus secundum quod illam recepit. Haec omnia observentur de custodiis archiepiscopatuum, episcopatuum, abbatiarum, prioratuum, ecclesiarum et dignitatum vacantium, excepto quod custodiae hujusmodi vendi non debent.-1217 c 5: as in 1216. After vacantium is interpolated: que ad nos pertinent.—1225, as in 1217. On maritagium see § 60, near note 104.

'On dos see § 60, note 107.

obitus ipsius mariti, et maneat in domo mariti sui per quadraginta dies post mortem ipsius infra quos assignetur ei dos sua.8

10. Si quis mutuo ceperit aliquid a Judaeis, plus vel minus, et moriatur antequam debitum illud solvatur, debitum non usuret quamdiu haeres fuerit infra aetatem, de quocumque teneat ; et si debitum illud inciderit in manus nostras, nos non capiemus nisi catallum contentum in carta.

11. Et si quis moriatur, et debitum debeat Judaeis, uxor ejus habeat dotem suam, et nihil reddat de debito illo; et si liberi ipsius defuncti qui fuerint infra aetatem remanserint, provideantur eis necessaria secundum tenementum quod fuerit defuncti, et de residuo solvatur debitum, salvo servitio dominorum; simili modo fiat de debitis quae debentur aliis quam Judaeis.10

12. Nullum scutagium vel auxilium ponatur in regno nostro, nisi per commune consilium regni nostri, nisi ad corpus nostrum redimendum, et primogenitum filium nostrum militem faciendum, et ad filiam nostram primogenitam semel maritandam, et ad haec non fiat nisi rationabile auxilium: simili modo fiat de auxiliis de civitate Londoniarum."

14. Et ad habendum commune consilium regni, de auxilio assi dendo aliter quam in tribus casibus praedictis, vel de scutagio assidendo, summoneri faciemus archiepiscopos, episcopos, abbates, comites, et majores barones, sigillatim per litteras nostras; et praeterea faciemus summoneri in generali, per vicecomites et ballivos nostros, omnes illos qui de nobis tenent in capite; ad certum diem, scilicet ad terminum quadraginta dierum ad minus, et ad certum locum ; et in omnibus litteris illius summonitionis causam summonitionis exprimemus; et sic facta summonitione negotium ad diem assignatum procedat secundum consilium illorum qui praesentes fuerint, quamvis non omnes summoniti venerint.12

15. Nos non concedemus de cetero alicui quod capiat auxilium de liberis hominibus suis, nisi ad corpus suum redimendum, et ad faciendum primogenitum filium suum militem, et ad primogenitam filiam suam semel maritandam, et ad haec non fiat nisi rationabile auxilium.13

18. Recognitiones de nova dissaisina, de morte antecessoris, et de

1216 c 7: The same with the addition: nisi prius ei fuerit assignata, vel nisi domus illa sit castrum; et si de castro recesserit, statim provideatur ei domus competens in qua possit honeste morari quousque dos sua ei assignetur secundum quod praedictum est.-1217 c 7: as in 1215 from Vidua to maneat ; then in capitali mesuagio mariti sui per quadraginta dies post obitum ipsius mariti sui, infra quos assignetur ei dos sua nisi prius fuerit ei assignata, vel nisi domus illa sit castrum, et si de castro (as in 1216, to) praedictum est; et habeat rationabile estuverium (fuel; in a wider sense, maintenance) suum interim de communi. Assignetur autem ei pro dote sua tertia pars totius terrae mariti sui quae sua fuit in vita sua, nisi de minori dotata fuerit ad ostium ecclesiae.-1225, as in 1217; but tenuerunt for tenuerint.

91216 omitted; not restored in later confirmations.-Cf. 20 Hen. III (1235/6) Stat. Merton c 5: Similiter provisum est et a domino Rege concessum, quod de cetero non currant usure contra aliquem infra etatem existentem, a tempore mortis antecessoris sui, cujus heres ipse est, usque ad legitimam etatem suam. Ita tamen quod propter hoc non remaneat solucio debiti principalis simul cum usura ante mortem antecessoris sui cujus heres ipse est.

10 1216 omitted; not restored in later confirmations.

11 1216 omitted; not restored in later confirmations.-In 1217 c 44 is the new provision: Scutagium capiatur decetero sicut capi consuevit tempore Henrici Regis Avi nostri. So in 1225.-A provision like that of 1215 was afterwards first made in 1297 (cf. § 4, note 97).

12 1216 omitted; in later confirmations not at first restored. Cf. note 11. 13 1216 omitted; not restored in later confirmations.

ultima praesentatione, non capiantur nisi in suis comitatibus et hoc modo; nos, vel si extra regnum fuerimus, capitalis justiciarius noster, mittemus duos justiciarios per unumquemque comitatum per quatuor vices in anno, qui, cum quatuor militibus cujuslibet comitatus electis per comitatum, capiant in comitatu et in die et loco comitatus assisas praedictas.14

19. Et si in die comitatus assisae praedictae capi non possint, tot milites et libere tenentes remaneant de illis qui interfuerint comitatui die illo, per quos possint judicia sufficienter fieri, secundum quod negotium fuerit majus vel minus.15

20. Liber homo non amercietur pro parvo delicto, nisi secundum modum delicti; et pro magno delicto amercietur secundum magnitudinem delicti, salvo contenemento suo; et mercator eodem modo salva mercandisa sua; et villanus eodem modo amercietur salvo wainnagio suo, si inciderint in misericordiam nostram ; et nulla praedictarum misericordiarum ponatur, nisi per sacramentum proborum hominum de visneto. 16

21. Comites et barones non amercientur nisi per pares suos, et non nisi secundum modum delicti."

22. Nullus clericus amercietur de laico tenemento suo, nisi secundum modum aliorum praedictorum, et non secundum quantitatem beneficii sui ecclesiastici.18

23. Si aliquis tenens de nobis laicum feodum moriatur, et vicecomes vel ballivus noster ostendat litteras nostras patentes de summonitione nostra de debito quod defunctus nobis debuit, liceat vicecomiti vel_ballivo nostro attachiare et inbreviare catalla defuncti inventa in laico feodo, ad valentiam illius debiti, per visum legalium hominum, ita tamen quod nihil inde amoveatur, donec persolvatur nobis debitum quod clarum fuerit; et residuum relinquatur executoribus ad faciendum testamentum defuncti ; et, si nihil nobis debeatur ab ipso, omnia catalla cedant defuncto," salvis uxori ipsius et pueris rationabilibus partibus suis.20

27. Si aliquis liber homo intestatus decesserit, catalia sua per manus propinquorum parentum et amicorum suorum, per visum eccle

14 1216 c 13 the same.-1217 c 13: The words et de ultima praesentatione are omitted; otherwise the same wording as in 1216 down to mittemus; then: Justiciarios per unumquemque comitatum semel in anno qui cum militibus comitatuum capiant in comitatibus assisas praedictas.-1225, as in 1217; between dissaisina and de morte antecessoris the word et is inserted.

15 1216 c 14 the same. 1217, omitted; instead: c 14. Et ea quae in illo adventu suo in comitatu per justitiarios praedictos ad dictas assisas capiendas missos terminari non possunt, per eosdem terminentur alibi in itinere suo, et ea quae per eosdem, propter difficultatem aliquorum articulorum, terminari non possunt, referantur ad justitiarios nostros de banco et ibi terminentur. c 15. Assisae de ultima praesentatione semper capiantur coram justitiariis de banco et ibi terminentur. 1225, as in 1217 cc 14 and 15.

16 1216 c 15 the same; but at the end: proborum et legalium hominum de visneto.-1217 c 16 as in 1216 c 15, but with the words alterius quam noster inserted after villanus.—1225, as in 1217.

17 So 1216 c 16, 1217 c 17, 1225.

18 1216 c 17 the same, but with omission of the words de laico tenemento suo. 1217 c 18 runs: Nulla ecclesiastica persona amercietur secundum quantitatem beneficii sui ecclesiastici, sed secundum laicum contenementum suum et secundum quantitatem delicti.—1225, as in

1217.

19 I.e. they form the part of his movables which was at his free disposal.

20 So 1216 c 20.-In the charter of 1217 c 22 the words et pueris are omitted; this is perhaps only a defect of the MS.-In 1225 c 18 the words et pueris suis are introduced. Cf. § 60, near note 117.

siae distribuantur, salvis unicuique debitis quae defunctus ei debebat.21

22

38. Nullus ballivus ponat de cetero aliquem ad legem simplici loquela sua, sine testibus fidelibus ad hoc inductis.23

42. Liceat unicuique de cetero exire de regno nostro, et redire, salvo et secure, per terram et per aquam, salva fide nostra, nisi tempore gwerrae per aliquod breve tempus, propter communem utilitatem regni, exceptis imprisonatis et utlagatis secundum legem regni, et gente de terra contra nos guerrina, et mercatoribus de quibus fiat sicut praedictum est."

25

46. Omnes barones qui fundaverunt abbatias, unde habent cartas regum Angliae, vel antiquam tenuram, habeant earum custodiam cum vacaverint, sicut habere debent.20

26

27

60. Omnes autem istas consuetudines praedictas et libertates quas nos concessimus in regno nostro tenendas quantum ad nos pertinet erga nostros, omnes de regno nostro, tam clerici quam laici, observent quantum ad se pertinet erga suos.

28

63. Quare volumus et firmiter praecipimus quod Anglicana ecclesia libera sit et quod homines in regno nostro habeant et teneant omnes praefatas libertates, jura, et concessiones, bene et in pace, libere et quiete, plene et integre, sibi et haeredibus suis, de nobis et haeredibus nostris, in omnibus rebus et locis, in perpetuum, sicut praedictum est. Juratum est autem tam ex parte nostra quam ex parte baronum, quod haec omnia supradicta bona fide et sine malo ingenio observabuntur. Testibus supradictis et multis aliis. Data per manum nostram in prato quod vocatur Runingmede, inter Windelesorum et Stanes, quinto decimo die Junii, anno regni nostri septimo decimo."

21 1216 omitted; not restored in later confirmations. Cf. § 60, notes 124 ff. 22 ordeal (by water or fire).

23 1216 c 31 the same.-1217 c 34: Nullus ballivus ponat de cetero aliquem ad legem manifestam nec ad juramentum (to oath with compurgators) simplici loquela sua, sine testibus fidelibus ad hoc inductis.-1225, as in 1217; only instead of nec, vel.

24 1216 omitted, and not afterwards restored.

25 There is a new provision in 1217 c 39: Nullus liber homo de cetero det amplius alicui vel vendat de terra sua quam ut de residuo terrae suae possit sufficienter fieri domino feodi servitium ei debitum quod pertinet ad feodum illud.-1225, the same. [Cf. here Bracton, Book IV, tract. 1 c 9 § 1 (Rer. Brit. Ser. No. 70, III, 70, 76).]

26 1216 c 37 the same with the addition: et sicut supra [c 5, see above, note 5] declaratum est.-1217 c 40 runs: Omnes patroni abbatiarum, qui habent cartas regum Angliae de advocatione vel antiquam tenuram vel possessionem, habeant earum custodiam etc. to end, as in 1216.-1225, as in 1217.

27 There is a new provision in 1217 c 43: Non liceat alicui de cetero dare terram suam alicui domui religiosae ita quod illam resumat tenendam de eadem domo, nec liceat alicui domui religiosae terram alicuius sic accipere quod tradat eam illi a quo eam receperit tenendam. Si quis autem de cetero terram suam alicui domuï religiosae sic dederit et super hoc convincatur, donum suum penitus cassetur et terra illa domino suo illius feodi incurratur. (Cf. 1217 c 39; above, note 25.)-1225 the same.

28 So 1216 c 41, 1217 c 45,

1225.

20 1216 omitted, and not afterwards restored.-In 1216 the end of the clause runs, c 42: Quia vero quaedam capitula in priore continebantur quae gravia et dubitabilia videbantur, scilicet de scutagiis et auxiliis assidendis, de debitis Judaeorum et aliorum, et de libertate exeundi de regno nostro vel redeundi in

VIII. Statutum de Provisoribus, 25 Ed. III (1350/1) st. 4.*

Come jadis, en le parlement de bone memoire Sire Edward Roi Dengleterre, Ael nostre Seigneur le Roi qore est, lan de son regne trentisme quint a Kardoil tenuz, oie la peticion mise devant le dit Ael et son conseil en le dit parlement par la communalte de son Roialme, contenant qe come seinte eglise Dengleterre estoit founde en estat de prelacie, deins le Roialme Dengleterre, par le dit Ael et ses progenitours, et Countes Barons et Nobles de son Roialme et lour ancestres, pur eux et le poeple enfourmer de la lei Dieu, et pur faire hospitalites aumoignes et autres oevres de charite es lieux ou les eglises feurent foundes pur les almes de foundours et de lour heirs et de touz Cristiens ; et certeins possessions, tant en feez terres et rentes come en avowesons qe se extendent a grande value, par les ditz foundours feurent assignez as prelatz et autres gentz de seinte eglise du dit Roialme, pur cele charge sustenir, et nomement des possessions qe feurent assignes as Ercevesqes, Evesqes, Abbes, Priours, Religious et autres gentz de seinte eglise, par les Rois du dit Roialme, Countes, Barons et autres Nobles de son Roialme, meismes les Rois, Countes, Barons et Nobles, come Seigneurs et avowes eussent et aver deussent La garde de tieles voidances, et les presentementz et collacions des benefices esteantz des tieles prelacies; et les ditz Rois en temps passe soloient aver la greindre partie de lour conseils pur la salvacion du Roialme quant ils eneurent mester, de tiels prelatz et Clercs issint avances; Le Pape de Rome, acrochant a lui la Seigneurie de tieles possessions et benefices, meismes les benefices dona et graunta as aliens qi unges ne demeurerent el Roialme Dengleterre, et as Cardinalx qe y demeurer ne purroient, et as autres tant aliens come denzeins, autresi come il eust este patron ou avowe des dites dignites et benefices, come il ne feust de droit selonc la loi Dengleterre; par les queux sils feussent soeffertz a peine demeuroit ascun benefice, en poi de temps, el dit Roialme qil ne seroit es meins daliens et denzeins, par vertue de tieles provisions contre la bone volunte et disposicion des foundours de meismes les benefices, et issint les eleccions des Ercevesqes, Evesches, et autres Religious faudroient, et les almoignes, hospitalites et autres oevres de charite qe seroient faitz as ditz lieux seroient sustretes, le dit Ael et autres lais patrons en temps de tieles voidances perderoient lour presentementz, le dit conseil periroit, et biens sanz nombre seroient emportes hors du Roialme, en adnullacion del estat de seinte eglise dengleterre, et desheriteson du dit Ael, et des Countes Barons et nobles, et en offens et destruccion des lois et droitures de son Roialme, et grant damage de son poeple, et subversion del estat de tut son Roialme susdit, et contre la bone disposicion et volunte des primers foundours; del assent des Countes, Barons, Nobles et tute la dite Communalte, a lour instante requeste, consideres les damages et grevances susdites en le dit plener parlement feust purveu ordine et establi qe les dites grevances, oppressions et damages, en meisme le Roialme des adonges mes ne seroient soeffertz en ascun manere. Et ja monstre soit a notre Seigneur le Roi, en cest parlement tenuz a Westminster a les Oetaves de la Purificacion de notre Dame, lan de son regne Dengleterre vintisme quint, et de France duszisme, par la greveuse pleinte de toute la commune de son

regnum, et de forestis et forestariis, warennis et warennariis, et de consuetudinibus comitatuum et de ripariis et earum custodibus, placuit supradictis praelatis et magnatibus ea esse in respectu quousque plenius consilium habuerimus, et tunc faciemus plenissime tam de hiis quam de aliis quae occurrerint emendanda, quae ad communem omnium utilitatem pertinuerint et pacem et statum nostrum et regni nostri. This provision was omitted

in 1217 and in the ensuing confirmations.-There is a new clause in 1217 c 46: Salvis archiepiscopis, episcopis, abbatibus, prioribus, Templariis, Hospitalariis, comitibus, baronibus et omnibus aliis tam ecclesiasticis personis quam saecularibus, libertatibus et liberis consuetudinibus quas prius habuerunt.—So in 1225.

• After Statutes of the Realm.