ET PAR LE CHAPITRE, OPPOSANT QU'ILS ÉTAIENT DE FONDATION
ROYALE, A LA COLLATION DU ROI, ET QUE LE CHAPITRE DU MANS
N'AVAIT DROIT D'INTERDIT QU'EN DEHORS DU CHŒUR DE LEUR
COLLÉGIALE. LE PAPE LEUR ENJOINT D'OBSERVER L'INTERDIT
GÉNÉRAL, ET LEUR ACCORDE SEULEMENT LE DROIT DE CÉLÉBRER
LES OFFICES, PENDANT SA DURÉE, EN SILENCE, PORTES FERMÉES

ET SANS SONNERIES.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri. ..., archiepiscopo, et dilecto filio. . . abbati Majoris Monasterii Turonensis, salutem et apostolicam benedictionem. Cum inter dilectos filios, capitulum Beati Juliani, ex una parte, et canonicos Sancti Petri de Curia Cenomanensi, ex altera, super eo quod dicti canonici Sancti Petri generale interdictum a venerabili fratre nostro. . . ., Cenomanensi episcopo, vel ab ipso capitulo, in civitate positum, non servabant, questio verteretur, utraque pars, ut eadem causa fine posset debito terminari, suum nuntium ad Sedem Apostolicam destinavit. Partibus igitur in nostra presentia per procuratores idoneos constitutis, audientiam prebuimus liberam et benignam. Et quidem ipsius ecclesie Beati Juliani opposuit procurator, quod, cum Cenomanensis ecclesia suo loco et tempore, pro excessibus secularis potestatis, interdicto velit supponere civitatem, ecclesia Sancti Petri de Curia, tamquam membrum suo capiti non coherens, campanis pulsatis, apertis januis, divina officia celebrare, aliis cessantibus, non omisit. Cum autem venerabilis frater noster [Octavianus], Hostiensis episcopus, tunc in partibus illis legationis officio fungeretur, idem, ad ejus presentiam accedentes, suam super hoc querimoniam proponere curaverunt: qui, partibus convocatis, rationibus utriusque diligenter auditis et cognitis, cum pars ecclesie Sancti Petri privilegio Sedis Apostolice non posset ostendere se munitam, immo firmiter ei constaret, quod ex superbia potius ad hoc, quam ex causa rationabili ducerentur, sententialiter diffinivit, quod, cum in civitate Cenomannis positum fuerit interdictum, eadem ecclesia observaret, vinculo quoque excommunicationis ac pene ordinis et beneficii supponens, qui sue ducerent

sententie resistendum. Postmodum vero, cum propter quosdam excessus secularis potestatis, tota Cenomannis civitas supponeretur ecclesiastico interdicto, et ipsis canonicis Sancti Petri denuntiatum fuisset, quod a celebratione divinorum cessarent, et observarent, sicut alie ejusdem civitatis ecclesie, interdictum, ipsi, majorem temeritatem sue audacie adjungentes, cum majori sollempnitate suum sunt officium executi, venire contra ipsius legati sententiam non verentes. Procurator vero canonicorum ecclesie Sancti Petri opposuit, ex adverso, quod eadem ecclesia. ab ipsa sui fundatione libera extitit et exempla, et de bonis progenitorum karissimi in Christo filii nostri, J., Anglorum regis illustris, fundata fuerat et donata, firmiter asseverans, et ex hoc suam credens intentionem fundare, quod decanatum et prebendas ipsius ecclesie, idem rex et progenitores sui conferebant, diocesano episcopo inconsulto. Opposuit etiam quod ex consuetudine. tali, hactenus eadem ecclesia gavisa fuerat libertate, et hoc multociens idem Cenomanensis episcopus recognovit, quod capitulum Sancti Juliani parrochialem posset interdicere capellanum, qui extra chorum celebrat ecclesie antedicte, allegans ex consuetudine antedicta, quod ex generali etiam interdicto, licitum erat. eis, pulsatis campanis, alta voce, interdictis tamen et excommunicatis exclusis, divina officia celebrare. Nos autem, auditis hinc inde oppositis, quia ex tali consuetudine, si qua foret, disrumperetur nervus ecclesiastice discipline, ipsam duximus, de fratrum nostrorum consilio, penitus irritandam, cum non consuetudo, sed corruptela potius sit censenda; concedentes tamen eidem ecclesie Sancti Petri, quod, cum generale fuerit interdictum in civitate, ex benignitate Sedis Apostolice licitum sit eis, clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina officia celebrare. Ideoque, discretioni vestre per apostolica scripta mandamus atque precipimus, quatinus sententiam ipsam faciatis, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, per censuram ecclesiasticam firmiter observari, contradictores districtione simili compescentes. Datum

Rome, apud Sanctum Petrum, kalendas februarii, pontificatus nostri anno octavo 1.

Liber Albus capituli Cenomanensis. Édition Lottin, pp. 56-58. Datée inexactement du 1er février 1205.

XXXV.

[1206, 1er février]. VIDIMUS PAR BARTHÉLEMY DE VENDOME, ARCHEVÊQUE DE TOURS, ET GEOFFROY, ABBÉ DE MARMOUTIER, DE LA BULLE PAR LAQUELLE LE PAPE INNOCENT III ENJOINT AUX CHANOINES DE SAINT-PIERRE-DE-LA-COUR, D'OBSERVER L'INTERDIT GÉNÉRAL.

Bar[tholomeus], Dei gratia, Turonensis archiepiscopus, et frater Gaufridus, Majoris Monasterii humilis minister, omnibus presens scriptum inspecturis, salutem in Domino. Sciant omnes, presens scriptum inspecturi, quod nos inspeximus et legimus litteras Summi Pontificis, directas canonicis Sancti Petri de Curia, Cenomanensis diocesis, in hunc modum: Innocentius, episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis canonicis Sancti Petri de Curia Cenomanensis, salutem et apostolicam benedictionem. Cum causa que vertebatur inter vos, ex una parte, et dilectos filios, capitulum Sancti Juliani, ex altera, super eo quod, vos generale interdictum a venerabili fratre nostro, Cenomanensi episcopo, vel ab ipso capitulo, in civitate positum, minime servabatis, in nostra foret presentia ventilata; nos, quia procurator vester ex quadam consuetudine licitum fuisse vobis, in generali etiam interdicto, pulsatis campanis, alta voce, interdictis tamen et excommunicatis exclusis, divina officia celebrare, consuetudinem ipsam, cum ex ea, si qua foret, disrumperetur nervus ecclesiastice discipline, de fratrum nostrorum consilio, penitus duximus irritandam, cum non consuetudo, sed corruptela potius sit censenda; concedentes tamen eidem ecclesie vestre, quod, cum generale in civitate fuerit interdictum, ex benignitate Sedis Apostolice, licitum sit vobis, clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina officia celebrare. Quocirca, discretioni vestre per aposto(1) Nous ne trouvons pas cette bulle dans les Regesta pontificum Romanorum publiés par A. Potthast.