Me puero, ut memini, ductor fortissimus armis, Conditor legum, celeberrimus ore manuque, Consultor patriæ, sed non consultor habendæ Relligionis, amans tercentum millia divûm. Perfidus ille Deo, quamvis non perfidus Urbi, Augustum caput ante pedes curvare Minervæ Fictilis, et soleas Junonis lambere, plantis Herculis advolvi, genua incerare Dianæ 1, Quin et Apollineo frontem submittere gypso, Aut Pollucis equum suffire ardentibus extis.
Fortè litans Hecaten 2 placabat sanguine multo, Pontificum festis ferienda securibus illic Agmina vaccarum steterant, vitulasque revinctâ Fronte coronatas umbrabat torta cupressus. Jamque insertato reserabat viscera cultro Vittatus de more senex, manibusque cruentis Tractabat trepidas lethali frigore fibras, Postremosque animæ pulsus in corde tepenti Callidus interpres numeris et fine notabat. Tum subitò exclamat media inter sacra sacerdos Pallidus: «En quid ago? majus, Rex optime, majus Nescio quod numen nostris intervenit aris, Quàm sufferre queant spumantia cymbia lacte, Cæsarum sanguis pecudum, verbena, coronæ. Accitas video longè dispergier umbras : Territa Persephone vertit vestigia retrò Exstinctis facibus, fracto fugitiva flagello. Nil agit arcanum murmur, nil Thessala prosunt Carmina; turbatos revocat nulla hostia manes. Nonne vides ut thuribulis frigentibus ignis Marceat? ut canis pigrescat pruna favillis? Ecce palatinus pateram retinere minister
Non valet, elisa destillant balsama dextrâ. Flamen et ipse suas miratur vertice laurus * Cedere, et incertum frustratur victima ferrum. Nescio quis certè subrepsit Christicolarum Huc juvenum: tremit hoc hominum genus infula, et omne Pulvinar divûm : lotus procul absit et unctus'. Pulchra reformatis redeat Proserpina sacris. >>
Dixit, et exsanguis collabitur: ac velut ipsum Cerneret exserto minitantem fulmine Christum, Ipse quoque exanimis posito diademate princeps Pallet, et astantes circumspicit, ecquis alumnus Chrismatis inscripto signaret tempora signo, Qui Zoroastræos turbâsset fronte susurros. Armiger e cuneo puerorum flavicomantûm 7, Purpurei custos lateris, deprenditur unus. Nec negat; et gemino gemmata hastilia ferro Projicit, ac signum Christi se ferre fatetur. Prosiliit pavidus dejecto antistite princeps, Marmoreum fugiens nullo comitante sacellum, Dum tremefacta cohors, dominique oblita, supinas Erigit ad cœlum facies, atque invocat lesum.
Jamne piget facti? jam pœnitet? En tibi Christum,
« Elisâ,» ébranlée, trem- qu'ils chassaient les démons en
faisant le signe de la croix.
4 Posito diademate. » Les empereurs portaient les insignes de leur pouvoir quand ils offraient des sacrifices aux dieux.
« Puerorum. » Les esclaves attachés à la personne de l'empereur étaient Germains et la plupart avaient les cheveux blonds.
8 parce « Domini,» l'empereur.
Infelix Judæa, Deum; qui sabbata solvens Terrea, mortales æterna in sabbata sumpsit. Gentibus emicuit, præfulsit regibus, orbem Possidet, imperii dominam sibi cedere Romam Compulit, et simulacra Deûm Tarpeïa subegit. Disce tuis miseranda malis, quo vindice tandem Vana superstitio, lex et carnaliter acta Plectatur; cujus virtus te proterat ultrix. Destructone jacent Salomonia saxa metallo, Edificata manu? jacet illud nobile templum. Cur jacet? artificis quia dextra solubilis illud Cemento struxit resolubile. Jure solutum est, Et jacet, in nihilum quoniam redit omne politum. Quod fieri recipit 1, recipit quandoque perire.
Si nostrum contra quod sit vis discere templum : Est illud quod nemo opifex fabriliter aptans Composuit, quod nulla abies pinusve dolata Texuit, exciso quod nunquam marmore crevit : Cujus onus nullis fultum sublime columnis Fornice curvato tenui super arce 2 pependit : Sed Verbo factum Domini, non voce sonorâ, Sed Verbo quod semper erat, Verbum caro factum est. Hoc templum æternum est, hoc finem non habet, hoc tu Expugnare volens, flagris, cruce, felle petîsti. Destructum jacuit pœnis vexantibus, esto: Matris enim ex utero, quod destrueretur, habebat. Sed quod morte brevi maternâ ex parte solutum est, Majestate Patris vivum lux tertia reddit. Vidisti, angelicis comitatum cœtibus, alté Ire meum, cujus servor munimine, templum: Illius æternæ suspendunt culmina portæ, Ac per inaccessas scalarum gloria * turres
1 « Quod fieri recipit, » etc. Saint Ambroise, Hexameron, 1. 1, ch. Quæ initium habent, et finem habent: et quibus finis datur, initium datum constat. 2 «<
Super» est pris adverbialement. «Tenui arce, » voûte fragile.
Sed Verbo factum Domi
Tollitur, et gradibus lucet via candida summis. At tua congestæ tumulant holocausta ruinæ. Quid mereare, Titus docuit, docuere rapinis Pompeianæ acies, quibus exstirpata per omnes Terrarum pelagique plagas tua membra feruntur. Exsiliis vagus huc illuc fluitantibus errat Judæus, postquam patriâ de sede revulsus, Supplicium pro cæde luit, Christique negati Sanguine respersus commissa piacula solvit. En quò priscorum virtus defluxit avorum? Servit ab antiquis delapsa fidelibus hæres Nobilitas, sed jam non nobilis. Illa recentem Suspectat captiva fidem : vis tanta novellæ Credulitatis inest. Christum confessa triumphat Gens infida priùs, Christi sed victa negatrix Subditur imperio, dominos sortita fideles.
XV. Contra Ebionem 4, seu Homuncionitas, asserentes Christum tantùm fuisse hominem.
Crede, quod emissus solio Patris angelus infit, Vel si concretus liquidam de sidere vocem Non capit auditus, mulier quid conjuge prægnans
tre aux Hébreux, ch. xIII, v. 21: Per Jesum Christum cui est gloria in sæcula sæculorum. »
« Titus docuit. » Titus détruisit la ville et le temple de Jérusalem l'an 70 de Jésus-Christ. Ce terrible événement arriva avec toutes les circonstances prédites par les prophètes. Tacite (Histor., 1. v, ch. XIII) parle des prodiges qui l'accompagnèrent : Tout à coup, dit-il, les portes du temple s'ouvrirent d'ellesmêmes; on entendit une voix surnaturelle qui criait, les dieux s'en vont; et en même temps tout le bruit d'un départ. » Titus luimême reconnut qu'en détruisant Jérusalem il n'était que l'instrument de la colère céleste. « Ce n'est point moi qui ai vaincu, s'écria-t-il (Joseph., De Bello Ju
Clamet anus credens, et tandem sobrius 1 audi. Mira fides! utero puer interceptus anili Virgineum Dominum materno ex ore salutat❜ Primus, et infantem non natus nuntiat infans Jam nostrum vagire sibi; nam pusio nondum Nôrat, et ora Deo reserabat garrula Christo. Promitte secretos fastos; date, pandite librum, Evomuit spirante Deo quem sanctus Esaias *. Percensere libet, calamique revolvere sulcos, Sidereis quos illa notis manus aurea duxit. Ite hinc, dum rutilos apices submissus adoro, Dum lacrymans veneror, dumque oscula dulcia figo. Gaudia concipiunt lacrymas, dant gaudia fletum. Advenit promissa dies, quam dixerat iste Adfore versiculus, quum virgo puerpera, teste Haud dubie sponso, pacti cui cura pudoris, Edidit, Emmanuelque meum me cernere fecit. Estne Deus jam noster homo? Versatur et astat Nobiscum, nomenque probat, versumque vetustis. Obscurum sæclis præsenti illuminat ore. Estne Deus, cujus cunas veneratus Eoüs, Lancibus auratis regalia fercula supplex Virginis ad gremium pannis puerilibus offert?
Quis tam pennatus, rapidoque simillimus austro
« Sobrius,» attentif.
2 << Materno ex ore salutat. » Voyez saint Luc, Evangile, ch. 1, V. 44.
« Evomuit.» Cette expression est du style noble, lorsqu'il s'agit des prophètes qui prédisent l'avenir par une inspiration divine. «< Eructare » s'emploie aussi dans un sens analogue; Psaume XLIV, V. 1: « Eructavit cor meum verbum bonum. »
4 «Esaias. » Le prophète Isaïe vivait plus de sept siècles avant Jésus-Christ. Voici comment saint Augustin parle de lui, De Civitate Dei, lib. xviu, cap. 29: «Esaias de Christo et Ecclesià multò plura quàm cæteri prophetavit, ita ut a quibusdam Evan
gelista quàm propheta potiùs di
«Ite hinc. » Le poète s'adresse aux Ebionites. La foi ardente qui l'anime, la sublimité de la cause qu'il défend donnent à son style une rapidité entraînante, une force irrésistible. Ce mouvement est admirable, et nous montre jusqu'où les premiers chrétiens poussaient la vẻnération pour les Livres saints.
6 « Versiculus. » Le fameux verset d'Isaïe, ch. vii, v. 14: « Ecce virgo concipiet et pariet filium.»>
« Sponso. » Joseph. 8 « Nomen. » Emmanuel signifie « Dieu avec nous. »>
«Fercula, dons, présents.
« PreviousContinue » |