Page images
PDF
EPUB

Me puero, ut memini, ductor fortissimus armis,
Conditor legum, celeberrimus ore manuque,
Consultor patriæ, sed non consultor habendæ
Relligionis, amans tercentum millia divûm.
Perfidus ille Deo, quamvis non perfidus Urbi,
Augustum caput ante pedes curvare Minervæ
Fictilis, et soleas Junonis lambere, plantis
Herculis advolvi, genua incerare Dianæ 1,
Quin et Apollineo frontem submittere gypso,
Aut Pollucis equum suffire ardentibus extis.

Fortè litans Hecaten 2 placabat sanguine multo,
Pontificum festis ferienda securibus illic
Agmina vaccarum steterant, vitulasque revinctâ
Fronte coronatas umbrabat torta cupressus.
Jamque insertato reserabat viscera cultro
Vittatus de more senex, manibusque cruentis
Tractabat trepidas lethali frigore fibras,
Postremosque animæ pulsus in corde tepenti
Callidus interpres numeris et fine notabat.
Tum subitò exclamat media inter sacra sacerdos
Pallidus: «En quid ago? majus, Rex optime, majus
Nescio quod numen nostris intervenit aris,
Quàm sufferre queant spumantia cymbia lacte,
Cæsarum sanguis pecudum, verbena, coronæ.
Accitas video longè dispergier umbras :
Territa Persephone vertit vestigia retrò
Exstinctis facibus, fracto fugitiva flagello.
Nil agit arcanum murmur, nil Thessala prosunt
Carmina; turbatos revocat nulla hostia manes.
Nonne vides ut thuribulis frigentibus ignis
Marceat? ut canis pigrescat pruna favillis?
Ecce palatinus pateram retinere minister

3

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

105

110

115

120

125

130

[blocks in formation]
[ocr errors][merged small]

135

Non valet, elisa destillant balsama dextrâ.
Flamen et ipse suas miratur vertice laurus *
Cedere, et incertum frustratur victima ferrum.
Nescio quis certè subrepsit Christicolarum
Huc juvenum: tremit hoc hominum genus infula, et omne
Pulvinar divûm : lotus procul absit et unctus'.
Pulchra reformatis redeat Proserpina sacris. >>

[ocr errors]

Dixit, et exsanguis collabitur: ac velut ipsum
Cerneret exserto minitantem fulmine Christum,
Ipse quoque exanimis posito diademate princeps
Pallet, et astantes circumspicit, ecquis alumnus
Chrismatis inscripto signaret tempora signo,
Qui Zoroastræos turbâsset fronte susurros.
Armiger e cuneo puerorum flavicomantûm 7,
Purpurei custos lateris, deprenditur unus.
Nec negat; et gemino gemmata hastilia ferro
Projicit, ac signum Christi se ferre fatetur.
Prosiliit pavidus dejecto antistite princeps,
Marmoreum fugiens nullo comitante sacellum,
Dum tremefacta cohors, dominique oblita, supinas
Erigit ad cœlum facies, atque invocat lesum.

8

Jamne piget facti? jam pœnitet? En tibi Christum,

140

145

150

155

« Elisâ,» ébranlée, trem- qu'ils chassaient les démons en

blante.

[blocks in formation]

faisant le signe de la croix.

4 Posito diademate. » Les empereurs portaient les insignes de leur pouvoir quand ils offraient des sacrifices aux dieux.

[ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

« Puerorum. » Les esclaves attachés à la personne de l'empereur étaient Germains et la plupart avaient les cheveux blonds.

8 parce « Domini,» l'empereur.

Infelix Judæa, Deum; qui sabbata solvens
Terrea, mortales æterna in sabbata sumpsit.
Gentibus emicuit, præfulsit regibus, orbem
Possidet, imperii dominam sibi cedere Romam
Compulit, et simulacra Deûm Tarpeïa subegit.
Disce tuis miseranda malis, quo vindice tandem
Vana superstitio, lex et carnaliter acta
Plectatur; cujus virtus te proterat ultrix.
Destructone jacent Salomonia saxa metallo,
Edificata manu? jacet illud nobile templum.
Cur jacet? artificis quia dextra solubilis illud
Cemento struxit resolubile. Jure solutum est,
Et jacet, in nihilum quoniam redit omne politum.
Quod fieri recipit 1, recipit quandoque perire.

160

165

170

175

Si nostrum contra quod sit vis discere templum :
Est illud quod nemo opifex fabriliter aptans
Composuit, quod nulla abies pinusve dolata
Texuit, exciso quod nunquam marmore crevit :
Cujus onus nullis fultum sublime columnis
Fornice curvato tenui super arce 2 pependit :
Sed Verbo factum Domini, non voce sonorâ,
Sed Verbo quod semper erat, Verbum caro factum est.
Hoc templum æternum est, hoc finem non habet, hoc tu
Expugnare volens, flagris, cruce, felle petîsti.
Destructum jacuit pœnis vexantibus, esto:
Matris enim ex utero, quod destrueretur, habebat.
Sed quod morte brevi maternâ ex parte solutum est,
Majestate Patris vivum lux tertia reddit.
Vidisti, angelicis comitatum cœtibus, alté
Ire meum, cujus servor munimine, templum:
Illius æternæ suspendunt culmina portæ,
Ac per inaccessas scalarum gloria * turres

1 « Quod fieri recipit, » etc. Saint Ambroise, Hexameron, 1. 1, ch. Quæ initium habent, et finem habent: et quibus finis datur, initium datum constat. 2 «<

Super» est pris adverbialement. «Tenui arce, » voûte fragile.

Sed Verbo factum Domi

180

185

[blocks in formation]

2

Tollitur, et gradibus lucet via candida summis.
At tua congestæ tumulant holocausta ruinæ.
Quid mereare, Titus docuit, docuere rapinis
Pompeianæ acies, quibus exstirpata per omnes
Terrarum pelagique plagas tua membra feruntur.
Exsiliis vagus huc illuc fluitantibus errat
Judæus, postquam patriâ de sede revulsus,
Supplicium pro cæde luit, Christique negati
Sanguine respersus commissa piacula solvit.
En quò priscorum virtus defluxit avorum?
Servit ab antiquis delapsa fidelibus hæres
Nobilitas, sed jam non nobilis. Illa recentem
Suspectat captiva fidem : vis tanta novellæ
Credulitatis inest. Christum confessa triumphat
Gens infida priùs, Christi sed victa negatrix
Subditur imperio, dominos sortita fideles.

3

190

195

200

XV. Contra Ebionem 4, seu Homuncionitas, asserentes Christum tantùm fuisse hominem.

Crede, quod emissus solio Patris angelus infit,
Vel si concretus liquidam de sidere vocem
Non capit auditus, mulier quid conjuge prægnans

tre aux Hébreux, ch. xIII, v. 21: Per Jesum Christum cui est gloria in sæcula sæculorum. »

« Titus docuit. » Titus détruisit la ville et le temple de Jérusalem l'an 70 de Jésus-Christ. Ce terrible événement arriva avec toutes les circonstances prédites par les prophètes. Tacite (Histor., 1. v, ch. XIII) parle des prodiges qui l'accompagnèrent : Tout à coup, dit-il, les portes du temple s'ouvrirent d'ellesmêmes; on entendit une voix surnaturelle qui criait, les dieux s'en vont; et en même temps tout le bruit d'un départ. » Titus luimême reconnut qu'en détruisant Jérusalem il n'était que l'instrument de la colère céleste. « Ce n'est point moi qui ai vaincu, s'écria-t-il (Joseph., De Bello Ju

[ocr errors]

205

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

Clamet anus credens, et tandem sobrius 1 audi.
Mira fides! utero puer interceptus anili
Virgineum Dominum materno ex ore salutat❜
Primus, et infantem non natus nuntiat infans
Jam nostrum vagire sibi; nam pusio nondum
Nôrat, et ora Deo reserabat garrula Christo.
Promitte secretos fastos; date, pandite librum,
Evomuit spirante Deo quem sanctus Esaias *.
Percensere libet, calamique revolvere sulcos,
Sidereis quos illa notis manus aurea duxit.
Ite hinc, dum rutilos apices submissus adoro,
Dum lacrymans veneror, dumque oscula dulcia figo.
Gaudia concipiunt lacrymas, dant gaudia fletum.
Advenit promissa dies, quam dixerat iste
Adfore versiculus, quum virgo puerpera, teste
Haud dubie sponso, pacti cui cura pudoris,
Edidit, Emmanuelque meum me cernere fecit.
Estne Deus jam noster homo? Versatur et astat
Nobiscum, nomenque probat, versumque vetustis.
Obscurum sæclis præsenti illuminat ore.
Estne Deus, cujus cunas veneratus Eoüs,
Lancibus auratis regalia fercula supplex
Virginis ad gremium pannis puerilibus offert?

9

Quis tam pennatus, rapidoque simillimus austro

« Sobrius,» attentif.

2 << Materno ex ore salutat. » Voyez saint Luc, Evangile, ch. 1, V. 44.

« Evomuit.» Cette expression est du style noble, lorsqu'il s'agit des prophètes qui prédisent l'avenir par une inspiration divine. «< Eructare » s'emploie aussi dans un sens analogue; Psaume XLIV, V. 1: « Eructavit cor meum verbum bonum. »

4 «Esaias. » Le prophète Isaïe vivait plus de sept siècles avant Jésus-Christ. Voici comment saint Augustin parle de lui, De Civitate Dei, lib. xviu, cap. 29: «Esaias de Christo et Ecclesià multò plura quàm cæteri prophetavit, ita ut a quibusdam Evan

210

215

220

225

230

gelista quàm propheta potiùs di

ceretur.

«Ite hinc. » Le poète s'adresse aux Ebionites. La foi ardente qui l'anime, la sublimité de la cause qu'il défend donnent à son style une rapidité entraînante, une force irrésistible. Ce mouvement est admirable, et nous montre jusqu'où les premiers chrétiens poussaient la vẻnération pour les Livres saints.

6 « Versiculus. » Le fameux verset d'Isaïe, ch. vii, v. 14: « Ecce virgo concipiet et pariet filium.»>

« Sponso. » Joseph. 8 « Nomen. » Emmanuel signifie « Dieu avec nous. »>

«Fercula, dons, présents.

« PreviousContinue »