großen Schwierigkeiten unterworfen. Die nach Gavanti (thesaurus rit. sacr.) angenommenen sechs verschiede nen Hauptversarten, in denen sich alle lateinische Hyma nen bewegen sollen, erleiden noch mancherlei Abändes rungen und Ausnahmen. Genannte fechs Versarten sind: 1. lambici dimetri, z. B. Vexilla regis prodeunt. II. lambici trimetri (ternarii vel senarii), z. B. Antra deserti teneris sub annis. III. Trochaici dimetri, z. B. Pange, lingua, glo riosi Corporis mysterium. IV. Sapphici, cum Adonico in fine, z. B. Ut queant laxis resonare fibris. V. Trochaici, z. B. Ave maris stella. (In hoc metro unicus constat hymnus in eius lau dem, quae unica est Mater et Virgo.) VI. Asclepiadici, cum Glyconico in fine, z. B. Sacris solemniis iuncta sint gaudia. 4 Beda in seiner Abhandlung : de metrica ratione (in der Baseler Ausgabe seiner Schriften) führt folgende, acht verschiedene Metra auf: 1. De metro dactylico, hexametro vel penta metro. Hoc autem et superius metrum heroicum ubi iuncta fuerint, Elegiacum vocatur carmen. Eleios namque miseros appellant Graeci et huius modulatio carminis miserorum quaerimoniae congruit, ubi prior versus Hexameter, sequens est Pentameter. Observandum est autem in carmine Elegiaco, ne quid umquam de sensu versus pentametri remaneat inexplicatum, quod in sequenti versu hexametro reddatur, sed vel uterque sensibus suis terminetur versus. II. De metro Phaleucio. Est dactylicum me trum, Phaleucium pentametrum, quod con stat ex spondeo, dactylo et tribus trochaeis. III. De metro dactylico Sapphico. Constat ex trochaeo, spondaeo, dactylo, duobus tro- spondeo. V. De metro lambico Hexametro. VI. De metro lambico Tetrametro. Recipit lam bum locis omnibus, spondeum locis tantum imparibus. VII. De metro Anacreontio. Metrum lambicum Tetrametron Colobon, quod Anacreontion dicitur, recipit Anapaestum, duos lambos et semipedem. VIII. De metro Trochaico Tetrametro. Hoc me trum, quod a poetis Graecis et Latinis frequentissime ponitur, recipit locis omnibus IV. trochaeum, spondeum omnibus, praeter lertium. Currit autem alternis versiculis, ita ut prior habeat pedes quatuor, posterior pedes tres et syllabam. Ueber den Unterschied zwischen Metrum und Rhytha mus fagt Beda: Metrum est ratio cum modulatione; Rhythmus est modulatio sine ratione. Plerumque tamen casu quodam invenies etiam rationem in Rhythmo, non artificii moderatione servatam, sed sono et ipsa modulatione ducente, quem vulgares poetae necesse est rustice, docti faciant docte. Der seit dem Anfange des 13. Jahrhunderts eingeführte gereimte oder leoninische Vers trägt zwar feia nen Namen von dem französischen Kirchenhistoriker leoninus, weil er ihn zuerst in einem firchengeschichtlichen, in Versen geschriebenen Werke anwandte; doch finden sich schon mehrere Jahrhunderte vor ihm gereimte Kirchenlieder, z. B. Robert's, König von Frankreich, Hymne: Veni sancte Spiritus, et emitte coelitus etc. etc. Einer besondern Gattung von Gesängen, welche im 12. Jahrhundert durch Notker D. Ä. eingeführt wurden, muß hier noch Erwähnung geschehen, nämlich der Sequenzen und Prosen. Wahrscheinlich verdankten dies felbe ihre Entstehung dem Gebrauche, im freudigent Sowunge der Anbadyt noch einzelne Tonreihen ohne Text nach augenblidlich und willführlid gebildeten Mes lodien, z. B. nach dem Schluß des Halleluja, abzusingen. Die mannigfachen, aus den hebräischen und gries chischen, auch in die lateinischen Gefänge übergegangenen biblischen und firchlichen Kunstausbrüde, das erwore rene und Durcheinandergeworfene des Gereimten und Ungereimten in denselben, machen die Anlage des Maßftabes einer untadelhaften Verskunst unmöglich; doch dürfen wir deßhalb unter manchen Fehlern der Form die innern Schönheiten nicht vergessen. III. Einige historisch-kritische Bemerkuns gen über Hymnensammlungen und Verbesserungen. Vor dem 12. Jahrhundert findet fich von einer umfassenden Sammlung der bis dahin gedichteten Hym= nen zum Gebrauch beim öffentlichen Gottesdienste keine Spur. Meratus fagt darüber (vgl. Aug. pag. 314): „Et quidem Romae non ab antiquo tempore, sed sero Hymni cani coeperunt ; neque enim in ullis Romanis Ordinibus, et ne in illo quidem , quem Benedictus Canonicus S. Petri tribuit Guidoni de Castello, qui postea a. 1143 Pontifex Romanus fuit et Coelestinus II. appellatus, mentio aliqua fit Hymnorum recitandorum in Officiis, quae describit. Hinc et ex aliis coniecturis infert Grancolas lib. I. c. 23, post XII. duntaxat saeculum Romae Breviario Hymnos insertos fuisse. Radulphus Tungrensis, plerosque eorum, qui sua aetate dicebantur, recenset, et sunt fere iidem cum illis, qui hodie re citantur; ita ut nemo negare possit, per ea lempora , XIV. scilicet saeculo, Hymnos in Breviario contentos fuisse. Coniicit tamen Grancolas, id ab Haimone, Franciscanorum Generali praestilum fuisse, cum Romanum officium, Gregorio IX. iubente anno 1240 recognovit et concludit, quod etiamsi prioribus saeculis aliqui Hymni inserti fuerint Breviario Romano, certissimum tamen esse, quod XII. saeculo in Ecclesia S. Petri nulli recitati fuere; et cum Uldaricus in Consueludinibus Cluniacensibus Hymnorum Romanae Ecclesiae mentionem facit, de singularium aliquarum Ecclesiarum Hymnis loqui voluisse. Nulli quoque Hymni apud Graecos exstant, neque apud veteres Orientis Monachos, cum Cassianus eorum non meminerit, sicut etiam, nullam mentionem Hymnorum faciunt in Occidente Regulae S. Columbani, S. Isidori, S. Fructuosi Magistri et Donati. Primam illorum mentionem faciunt in Gallia Regulae S. Caesarii et S. Aureliani; in Italia vero Regulae S. Benedicti, de qua supra satis locuti sumus.“ Die obengenannte, unter Gregor IX. durdy Haimo veranstaltete Sammlung unterwarf Sirtus IV. (1475) einer neuen Revision. Doch mag auch diese fehr wenig genügt haben. Denn Leo X. übertrug dem gelehrten Zacharias Ferreri nochmals das Geschäft, mit dem gleichzeitigen Auftrage, neue Hymnen zu verfertigen, und Atles, der Form oder dem Inhalte nach, Werth. *** |